ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ TΩΝ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ)

Dictionary Το Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ) αποτελεί καρπό ερευνητικού προγράμματος που συγχρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (Γ.Γ.Ε.Τ.) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ), και υλοποιήθηκε από το 2018 ως το 2022 με φορέα το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Πανεπιστημίου Πατρών, με την υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων -ΙΛΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών (πρόγραμμα Digitizing the Cappadocian Dialectal Landscape – DiCaDLand, http://cappadocian.upatras.gr/el) .

Στόχος του ΙΛΙΚ είναι να παράσχει την πληρέστερη δυνατή λεξικογραφική τεκμηρίωση της Καππαδοκικής διαλέκτου, εντασσόμενο στην σειρά μειζόνων διαλεκτικών λεξικών της Ακαδημίας Αθηνών, δηλ. του Ιστορικού Λεξικού των Ελληνικών Ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας (Καραναστάσης 1984-1992), του Λεξικού της Τσακωνικής Διαλέκτου (Κωστάκης 1986-1987) και φυσικά του Ἱστορικοῦ Λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ, 1933-). Το λεξικό συνοδεύεται από τον Γλωσσικό Άτλαντα των διαλεκτικών ποικιλιών της Καππαδοκίας, σε έντυπη μορφή από την Ακαδημία Αθηνών (Μελισσαροπούλου 2024) και σε ηλεκτρονική μορφή από το Πανεπιστήμιο Πατρών.

Ο Γλωσσικός Άτλαντας σε ηλεκτρονική μορφή

Οι γραπτές πηγές του ΙΛΙΚ αποτελούνται από το σύνολο της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας για τα ιδιώματα της Καππαδοκίας (περιγραφές ιδιωμάτων, γλωσσάρια, εκδόσεις αφηγήσεων, ασμάτων κλπ.) καθώς και από τις χειρόγραφες συλλογές διαλεκτικού υλικού του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ, του ΚΕΕΛ, του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του ΕΚΠΑ και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Παράλληλα, το ΙΛΙΚ αξιοποιεί και μεγάλο όγκο πρόσφατων προφορικών διαλεκτικών καταγραφών ομιλητών 3ης και 4ης γενεάς προσφύγων, ενώ εμπλουτίζεται διαρκώς από νέα δεδομένα που προκύπτουν από τρέχουσες επιτόπιες έρευνες. Επιθυμία των συντελεστών του έργου ήταν αυτό να αποτελέσει έναν φάρο μνήμης για τα 100 χρόνια από το τέλος της ιστορικής παρουσίας των καππαδοκικών ιδιωμάτων στην πατρίδα τους.

Το λήμμα της εβδομάδας

μουχαρεμπές (ουσ. αρσ.) μουχαρεbέ [muxareˈbe] Αραβαν. μουχαρεπές [muxareˈpes] Σατ., Τσουχούρ., Φάρασ. μουχαρεπέ [muxareˈpe] Φάρασ., Φλογ. μουχαρα̈πα̈́ς [muxaræˈpæs] Αφσάρ. μοχαρεμπές [moxareˈbes] Φάρασ. Πληθ. μουχαρεπέδια [muxareˈpeðʝa] Φλογ.

Μάχη, πόλεμος ό.π.τ. : Aράdι̂ζε μαχανάρια να μποίκ' μουχαρεbέ και να πάρ' το Κάστρο ντεγί (Αναζητούσε προφάσεις για να κάνει πόλεμο και να πάρει το κάστρο) Αραβαν. -Φωστ.-Κεσ. Πατισ̑άχος ξέβη μι το κορίτσ̑ι τ’ 'ντάμα απάνω σο γαλέ να χιωρήσουν το μουχαρεbέ (Ο βασιλιάς ανέβηκε μαζί με το κορίτσι του πάνω στον πύργο, να δουν την μάχη) Αραβαν. -Φωστ.-Κεσ. Ο μουχαρεπές ήταν 'ς ένα τσ̑άριν πάνου (Ο πόλεμος ήταν πάνω σε μιά τρίχα, δηλ. σε κρίσιμο σημείο) Φάρασ. -Θεοδ.Παραδ. Ερ να πασλατίσουμε χαρέτζα μουχαρεπέ μο τις χωρώτοι, πελάς α νάρτει σο τσουφάλι μας (Αν αρχίσουμε τώρα πόλεμο με τους χωρικούς θα μας έρθει μπελάς στο κεφάλι μας) Φάρασ. -Παπαδ. Νίγουται μουχαρεπέδια (Γίνονται μάχες, πόλεμοι) Φλογ. -ΚΕΕΛ 1361 Πιέστην σο μουχαρεπέ (Πιάστηκε στον πόλεμο, αιχμαλωτίστηκε) Φάρασ. -Παπαστ.-Καρακ. Ήρτιν ο μουχαρεπές, σκοτώθαν τα δύου φσ̑άχα (Ήρθε ο πόλεμος, σκοτώθηκαν τα δύο παιδιά) Τσουχούρ. -ΑΠΥ-Bağr. Σο μέγον το Μοχαρεbέ, ρωτάνκεν τα το χουκομέτι ατόνα μην είχαμε μαουζέρε ή μαρτίνε ή πόμπες (Στο Μεγάλο Πόλεμο (τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) τους ρωτούσε η κυβέρνηση αν είχαμε τουφέκια μάουζερ ή μαρτίνια ή οβίδες) Φάρασ. -ΚΜΣ-Θεοδ. Συνών. καβγάς :2, σεφέρι :2