ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ - Ι.Λ.Ν.Ε.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ TΩΝ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ)

Dictionary Το Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ) αποτελεί καρπό ερευνητικού προγράμματος που συγχρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (Γ.Γ.Ε.Τ.) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ), και υλοποιήθηκε από το 2018 ως το 2022 με φορέα το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Πανεπιστημίου Πατρών, με την υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων -ΙΛΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών (πρόγραμμα Digitizing the Cappadocian Dialectal Landscape – DiCaDLand, http://cappadocian.upatras.gr/el) .

Στόχος του ΙΛΙΚ είναι να παράσχει την πληρέστερη δυνατή λεξικογραφική τεκμηρίωση της Καππαδοκικής διαλέκτου, εντασσόμενο στην σειρά μειζόνων διαλεκτικών λεξικών της Ακαδημίας Αθηνών, δηλ. του Ιστορικού Λεξικού των Ελληνικών Ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας (Καραναστάσης 1984-1992), του Λεξικού της Τσακωνικής Διαλέκτου (Κωστάκης 1986-1987) και φυσικά του Ἱστορικοῦ Λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ, 1933-). Το λεξικό συνοδεύεται από τον Γλωσσικό Άτλαντα των διαλεκτικών ποικιλιών της Καππαδοκίας, σε έντυπη μορφή από την Ακαδημία Αθηνών (Μελισσαροπούλου 2024) και σε ηλεκτρονική μορφή από το Πανεπιστήμιο Πατρών.

Ο Γλωσσικός Άτλαντας σε ηλεκτρονική μορφή

Οι γραπτές πηγές του ΙΛΙΚ αποτελούνται από το σύνολο της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας για τα ιδιώματα της Καππαδοκίας (περιγραφές ιδιωμάτων, γλωσσάρια, εκδόσεις αφηγήσεων, ασμάτων κλπ.) καθώς και από τις χειρόγραφες συλλογές διαλεκτικού υλικού του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ, του ΚΕΕΛ, του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του ΕΚΠΑ και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Παράλληλα, το ΙΛΙΚ αξιοποιεί και μεγάλο όγκο πρόσφατων προφορικών διαλεκτικών καταγραφών ομιλητών 3ης και 4ης γενεάς προσφύγων, ενώ εμπλουτίζεται διαρκώς από νέα δεδομένα που προκύπτουν από τρέχουσες επιτόπιες έρευνες. Επιθυμία των συντελεστών του έργου ήταν αυτό να αποτελέσει έναν φάρο μνήμης για τα 100 χρόνια από το τέλος της ιστορικής παρουσίας των καππαδοκικών ιδιωμάτων στην πατρίδα τους.

Το λήμμα της εβδομάδας

κισμέτι (ουσ.) qι̂σμέτ [qɯˈzmet] Μαλακ., Φλογ. κισμέτ' [ciˈzmet] Ανακ., Μισθ., Ποτάμ. κισμέτσ̑ι [ciˈzmetʃi] Σίλ. γκι̂σμέτ' [ɟɯˈzmet] Ουλαγ. γκι̂σμέντi [ɟɯˈzmedi] Ουλαγ. γι̂σμέτι [ɣɯˈzmeti] Αφσάρ., Φάρασ. γι̂σμέτ' [ɣɯˈzmet] Αξ., Σινασσ. γι̂σμέτσ̑ι [ɣɯˈzmetʃi] Αραβαν. γι̂σμέσ̑' [ɣɯˈzmeʃ] Αραβαν. γ̇ισμάτι [ɣiˈzmati] Φάρασ. χ̇ισμάτι [xiˈzmati] Φάρασ. χισμέτσ̑ι [xiˈzmetʃi] Σίλ. χουσμέτ' [xuˈzmet] Δίλ. χουσμάτι [xuˈzmati] Μισθ. Πληθ. qιζμέτια [qɯˈzmetça] Σίλατ.
1. Μοίρα, τύχη, γραφτό ό.π.τ. : Tσ̑όδουν ντου κισμέτ' τ’ (Ήταν το γραφτό του) Μισθ. -Κοτσαν. Ντο γκι̂σμέdι σ' ντέν 'τον (Δεν σου ήταν γραφτό) Ουλαγ. -Κεσ. Κείνου κο σου κισμέτσ̑ι 'ναι (Αυτή είναι η δική σου μοίρα) Σίλ. -Dawk.JHS bέλκι το βασ̑ιλοψ̑ίμ' να έν' το σον το γι̂σμέτ' (Ίσως η βασιλεία να είναι το δικό σου το κισμέτ) Αξ. -Μαυρ.-Κεσ. Μπέλκι βγαίν' σε καλό· μπέλκι ανοίζ̑' το γι̂σμέτσ̑ι τ' εκεί (Ίσως βγει σε καλό· ίσως ανοίξει η τύχη του εκεί) Αραβαν. -Φωστ.-Κεσ. Είπε "Γ͘iσμέσ̑'», και γοdζ̑ακλάτ'σε το ναίκα τ' (Είπε «Γραφτό (ήταν)" κι αγκάλιασε την γυναίκα του) Αραβαν. -Φωστ.-Κεσ. Ο Θεός να σε δώκ' ένα καλό γισμέτ' (Ο Θεός να σου δώσει μιά καλή μοίρα) Σινασσ. -Τακαδόπ. || Παροιμ. To γ̇ισμάτι ήρτε σα ποράδε σου· συ 'άχτσες τα μο τα ποράδε σου πίσου (Η τύχη ήρθε στα πόδια σου· εσύ την κλότσησες με τα πόδια σου πίσω˙ κλότσησες την τύχη σου) Φάρασ. -Λουκ.Λουκ. Σ΄ ιτό ντου ντουνιά ντου χουσμάτι σ' να χιωρεί (σ’ αυτόν τον κόσμο η τύχη σου να δουλεύει˙ η τύχη είναι πολύ σημαντικός παράγοντας στην ζωή κάποιου) Μισθ. -Κοτσαν. Συνών. γιαζγί, ιχπάλι, μοίρα