ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ - Ι.Λ.Ν.Ε.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ TΩΝ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ)

Dictionary Το Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ) αποτελεί καρπό ερευνητικού προγράμματος που συγχρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (Γ.Γ.Ε.Τ.) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ), και υλοποιήθηκε από το 2018 ως το 2022 με φορέα το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Πανεπιστημίου Πατρών, με την υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων -ΙΛΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών (πρόγραμμα Digitizing the Cappadocian Dialectal Landscape – DiCaDLand, http://cappadocian.upatras.gr/el) .

Στόχος του ΙΛΙΚ είναι να παράσχει την πληρέστερη δυνατή λεξικογραφική τεκμηρίωση της Καππαδοκικής διαλέκτου, εντασσόμενο στην σειρά μειζόνων διαλεκτικών λεξικών της Ακαδημίας Αθηνών, δηλ. του Ιστορικού Λεξικού των Ελληνικών Ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας (Καραναστάσης 1984-1992), του Λεξικού της Τσακωνικής Διαλέκτου (Κωστάκης 1986-1987) και φυσικά του Ἱστορικοῦ Λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ, 1933-). Το λεξικό συνοδεύεται από τον Γλωσσικό Άτλαντα των διαλεκτικών ποικιλιών της Καππαδοκίας, σε έντυπη μορφή από την Ακαδημία Αθηνών (Μελισσαροπούλου 2024) και σε ηλεκτρονική μορφή από το Πανεπιστήμιο Πατρών.

Ο Γλωσσικός Άτλαντας σε ηλεκτρονική μορφή

Οι γραπτές πηγές του ΙΛΙΚ αποτελούνται από το σύνολο της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας για τα ιδιώματα της Καππαδοκίας (περιγραφές ιδιωμάτων, γλωσσάρια, εκδόσεις αφηγήσεων, ασμάτων κλπ.) καθώς και από τις χειρόγραφες συλλογές διαλεκτικού υλικού του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ, του ΚΕΕΛ, του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του ΕΚΠΑ και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Παράλληλα, το ΙΛΙΚ αξιοποιεί και μεγάλο όγκο πρόσφατων προφορικών διαλεκτικών καταγραφών ομιλητών 3ης και 4ης γενεάς προσφύγων, ενώ εμπλουτίζεται διαρκώς από νέα δεδομένα που προκύπτουν από τρέχουσες επιτόπιες έρευνες. Επιθυμία των συντελεστών του έργου ήταν αυτό να αποτελέσει έναν φάρο μνήμης για τα 100 χρόνια από το τέλος της ιστορικής παρουσίας των καππαδοκικών ιδιωμάτων στην πατρίδα τους.

Το λήμμα της εβδομάδας

γιασαντίζω (ρ.) γιασ̑αdι̂́ζω [ʝaʃaˈdɯzo] Αξ., Αραβαν., Τελμ. γιασ̑ατίζω [ʝaʃaˈtizo] Μαλακ., Φλογ. γιασαΐζω [ʝasaˈizo] Μισθ. γιασ̑αΐζου [ʝaʃaˈizu] Μισθ. γιασ̑ατι-έζω [ʝaʃatiˈezο] Τσουχούρ., Φάρασ. γιασ̑ατι-έγω [ʝaʃatiˈeɣο] Αφσάρ., Φάρασ. γιασ̑ατι-έω [ʝaʃatiˈeο] Αφσάρ., Φάρασ. γιασ̑ατι-ώ [ʝaʃatiˈo] Φάρασ. γιασ̑αdώ [ʝaʃaˈdo] Αφσάρ., Σίλ. γιασ̑αdού [ʝaʃaˈdu] Ουλαγ. γιασ̑ατώ [ʝaʃaˈto] Φλογ. Αόρ. γιασ̑άτ'σα [ʝaˈʃatsa] Αξ., Μαλακ. γιασ̑άσε [ʝaˈʃase] Σίλατ. Παθ. γιασατι-έμαι [ʝasatiˈeme] Φάρασ.
1. Ζω, βρίσκομαι εν ζωή ό.π.τ. : Ομοτσούζ 'ναι, δε γιασ̑ατά (Είναι νεκρός, δεν ζει) Φλογ. -ΙΛΝΕ κ͑έσκε να μου τα είπει ακούμ' γιασαdά (Μακάρι να μου έλεγε ακόμη ότι ζει) Σίλ. -Κωστ.Σ. Ισ̑ύ απ' εμέ πολύ να γιασ̑ατίεις (Εσύ θα ζήσεις πιο πολύ από μένα) Φλογ. -ΚΕΕΛ 1361 Ισύ πολύ να γιασ̑αΐσεις (Εσύ θα ζήσεις πολύ) Μισθ. -ΑΠΥ-Καρατσ. 'ντερέ πιο πολύ γιασ̑αΐζουμ', τσ̑όι τι γιασ̑άιζαμ'; Τσ̑όι εξήνdα χρονού χανόδαν (Τώρα ζούμε πιο πολύ, τότε πόσο ζούσαμε; Τότε εξήντα χρονών πέθαιναν) Μισθ. -ΑΠΥ-ΕΝΔ || Φρ. Να γιασαΐσεις χρόνια πολλά μι ντ' όνομα σ' (Να ζήσεις πολλά χρόνια με το όνομά σου˙ ευχή για μακροζωία) Μισθ. -Κωστ.Μ. || Παροιμ. Το φίδι του τζ̑ο φτάνει σε μένα, να γιασ̑ατι-έσει σ̑ίλε χρόνες (Το φίδι που δεν με βλάπτει, να ζήσει χίλια χρόνια˙ αν δεν υπάρχει προσωπικό συμφέρον, δεν υπάρχει λόγος να εμπλέκεται κανείς σε διαμάχες με επικίνδυνους ανθρώπους) Φάρασ. -Φωστ.-Κεσ. Συνών. ζω :1, Αντίθ αποδιαβαίνω, καμμώνω :2, πεθαίνω :1, πληρώνω, ψοφώ