ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ - Ι.Λ.Ν.Ε.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ TΩΝ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ)

Dictionary Το Ιστορικό Λεξικό των Ιδιωμάτων της Καππαδοκίας (ΙΛΙΚ) αποτελεί καρπό ερευνητικού προγράμματος που συγχρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (Γ.Γ.Ε.Τ.) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ), και υλοποιήθηκε από το 2018 ως το 2022 με φορέα το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων του Πανεπιστημίου Πατρών, με την υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων -ΙΛΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών (πρόγραμμα Digitizing the Cappadocian Dialectal Landscape – DiCaDLand, http://cappadocian.upatras.gr/el) .

Στόχος του ΙΛΙΚ είναι να παράσχει την πληρέστερη δυνατή λεξικογραφική τεκμηρίωση της Καππαδοκικής διαλέκτου, εντασσόμενο στην σειρά μειζόνων διαλεκτικών λεξικών της Ακαδημίας Αθηνών, δηλ. του Ιστορικού Λεξικού των Ελληνικών Ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας (Καραναστάσης 1984-1992), του Λεξικού της Τσακωνικής Διαλέκτου (Κωστάκης 1986-1987) και φυσικά του Ἱστορικοῦ Λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ, 1933-). Το λεξικό συνοδεύεται από τον Γλωσσικό Άτλαντα των διαλεκτικών ποικιλιών της Καππαδοκίας, σε έντυπη μορφή από την Ακαδημία Αθηνών (Μελισσαροπούλου 2024) και σε ηλεκτρονική μορφή από το Πανεπιστήμιο Πατρών.

Ο Γλωσσικός Άτλαντας σε ηλεκτρονική μορφή

Οι γραπτές πηγές του ΙΛΙΚ αποτελούνται από το σύνολο της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας για τα ιδιώματα της Καππαδοκίας (περιγραφές ιδιωμάτων, γλωσσάρια, εκδόσεις αφηγήσεων, ασμάτων κλπ.) καθώς και από τις χειρόγραφες συλλογές διαλεκτικού υλικού του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ, του ΚΕΕΛ, του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του ΕΚΠΑ και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Παράλληλα, το ΙΛΙΚ αξιοποιεί και μεγάλο όγκο πρόσφατων προφορικών διαλεκτικών καταγραφών ομιλητών 3ης και 4ης γενεάς προσφύγων, ενώ εμπλουτίζεται διαρκώς από νέα δεδομένα που προκύπτουν από τρέχουσες επιτόπιες έρευνες. Επιθυμία των συντελεστών του έργου ήταν αυτό να αποτελέσει έναν φάρο μνήμης για τα 100 χρόνια από το τέλος της ιστορικής παρουσίας των καππαδοκικών ιδιωμάτων στην πατρίδα τους.

Το λήμμα της εβδομάδας

φροκάλι (ουσ. ουδ.) φροκάλι [froˈkali] Μισθ. φρουκάλι [fruˈkali] Αφσάρ., Τελμ. φκάλι [ˈfkali] Μισθ., Σινασσ., Τελμ. φ'κάλ' [ˈfkal] Ανακ., Αξ., Αραβαν., Μαλακ., Μισθ., Ουλαγ., Τροχ., Φερτάκ. φουρκάλι [furˈkali] Ανακ., Φάρασ. φουρκάλ' [furˈkal] Αραβαν., Αραβ., Σίλατ., Τροχ., Φλογ. φορκάλ' [forˈkal] Σίλατ. φιρκάλ' [firˈkal] Τελμ. φουκάλι [fuˈkali] Φάρασ. φουκάλ' [fuˈkal] Γούρδ. φόκαλου [ˈfokalu] Σίλ. Γεν., Εν. φ'καλιού [fka'ʎu] Μισθ. Πληθ. φουκάλε [fuˈkale] Φάρασ. φ'κάλια [ˈfkaʎa] Αξ., Μαλακ., Μισθ.
1. Σκούπα ό.π.τ. : Πήρινι το φρουκάλι (Πήρε τη σκούπα) Αφσάρ. -Dawk. Κι εκείν φάισεν ντο μιά, και γένεν φιρκάλ' (Και το χτύπησε αμέσως και έγινε σκούπα) Τελμ. -Dawk. Φερνίνκε φουκάλε τσ̑αι χορτάρε (Έφερνε σκούπες και βότανα) Φάρασ. -Dawk. Κερεκή ζαπάχναν νύφ' παίρ' το άσκουμα με τα σουκάρα και το φουρκάλ' (Την Κυριακή το πρωί η νύφη παίρνει τον κουβά με τα σκοινιά και την σκούπα) Φλογ. -ΚΕΕΛ 1361 Φκαλιού ξύλου (Το ξύλο της σκούπας) Μισθ. -Κοτσαν. Να α φ'καλίεις μι η φ'κάλ' ντύσκολά 'νι (Το να σκουπίζεις με την σκούπα είναι δύσκολο) Μισθ. -ΑΠΥ-Καρατσ. Τσ̑απλαχώνκαμε τα σπίτε μο το φουκάλι (Ασβεστώναμε τα σπίτια με τη σκούπα) Φάρασ. -ΚΜΣ-Θεοδ. Συνών. τσιβίρκαλο :1