ντενίζι
(ουσ. ουδ.)
τεν̇ίζι
[teˈŋizi]
Τσουχούρ., Φάρασ.
ντεν̇ίζ'
[deˈŋiz]
Ανακ., Αραβαν., Ουλαγ., Σίλ., Φάρασ.
ντενίζ̑'
[deˈniʒ]
Αραβαν.
ντενίσ̑'
[deˈniʃ]
Αραβαν., Γούρδ.
ντεν̇ίσ'
[deˈŋis]
Ουλαγ., Φερτάκ.
νταν̇ίσ'
[daˈŋis]
Αραβαν., Μισθ., Ουλαγ.
νταν̇ίσ̑'
[daˈŋis]
Γούρδ.
ντενgίζ̑'
[deˈŋɟiʒ]
Αραβαν., Τελμ.
ντενgίσ̑'
[deŋˈɟiʃ]
Τελμ.
ντα̈νgίζ̑'
[dæˈŋɟiʒ]
Μισθ.
τενίζ'
[teˈniz]
Φάρασ.
Από το τουρκ. ουσ. deniz (< παλ. τουρκ. teŋiz), όπου και διαλεκτ. τύπ. dengiz.
1. Θάλασσα
ό.π.τ.
:
Ντo Ανάσ̑α χάχσεν ντο ντο ντεν̇ίζ'
(Την Αναστασία την πέταξε στην θάλασσα)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Απ' το ντεν̇ίσ' έβγαλε ένα ψάρ'
(Από την θάλασσα έβγαλε ένα ψάρι)
Φερτάκ.
-Dawk.
Πήγι σο νταν̇ίσ' κουνdά, ράν'σι ντα ψάρια
(Πήγε κοντά στην θάλασσα, κοίταξε τα ψάρια)
Μισθ.
-Dawk.
Λέχ' "Έλα 'α σε λούσω». Παιρπαίν' ντο κουνdά σο ντεν̇ίσ̑'
(Λέει "Έλα να σε λούσω». Την πηγαίνει κοντά στην θάλασσα)
Γούρδ.
-Dawk.
Τα μικρά τα φσ̑άχα σέμασέν τα 'ς ένα κουτσ̑ί και έρριψέν τα σο ντενγκίσ̑' μέσα
(Τα μικρά παιδιά τα έβαλε σ' ένα κουτί και τα έρριξε στη θάλασσα)
Τελμ.
-Dawk.
Το σπίτσ̑ι τ' σο ντενγκίσ̑' εμπρό 'τουν
(Το σπίτι του ήταν μπροστά στη θάλασσα)
Τελμ.
-Dawk.
Τα σ̑υννίφαdα απ' ντου νταγ̇κίσ' σηκούdαι
(Τα σύννεφα σηκώνονται από την θάλασσα)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Τσιπλακλανdά, μπαίνει ζ’ ντενίζι, γαπτά ντ’ παιρί
(Γδύνεται, μπαίνει στη θάλασσα, αρπάζει το παιδί)
Σίλ.
-ΚΜΣ-ΛΚ5
'τουν μας ανέβασαν σου μπαμπόρ' απάν', ένα ναίκα έπισιν σου ντα̈gίζ'
(Όταν μας ανέβασαν στο βαπόρι, μιά γυναίκα έπεσε στην θάλασσα)
Μισθ.
-Κοτσαν.
|| Φρ.
Ντεν̇ιζιού το στόμα
(της θάλασσας το στόμα˙ η άκρη της θάλασσας)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Ντεν̇ιζιού ντο κενάρ'
(της θάλασσας η άκρη˙ Ακρογιαλιά)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Ντα̈gιζιού ντου λώμα
(Της θάλασσας η άκρη˙ Ακρογιαλιά)
Μισθ.
-Κοτσαν.
'Ντενίζ καdαΐφι
(της θάλασσας το κανταΐφι˙ είδος φυκιού το αφέψημα του οποίου έπιναν για το βήχα. Πβ. d<em>enizkadayıfı</em> =το βρώσιμο φύκι Alaria esculenta)
Μισθ.
-Κοτσαν.
Α σε πιτάξουν τζ̑αι σο τενίζι, ’α ξερώσει
(Aν σε πετάξουν και στην θάλασσα, θα στερέψει˙ για άνθρωπο ανίκανο ή άτυχο)
Φάρασ.
-Λουκ.Λουκ.
Το τεν̇ίζι ‘bνώνει, ο νομάτ’ τζ̑ο ‘πνώνει
(Η θάλασσα κοιμάται, ο άνθρωπος δεν κοιμάται˙ για άνθρωπο που περνά μεγάλη στενοχώρια)
Φάρασ.
-Λουκ.Λουκ.
Το μον dο τετζα̈́λι γιαρdίμιν τζ̑ο φτένει να υπάω σο τενίζι
(Η τύχη μου δεν με βοηθάει να πάω στην θάλασσα)
|| Παροιμ.
Σα ’μbρό μου το μέρο έν’ ντενίζι, σα πίσου το μέρο έν’ σ̑οιρίδι, πού ’α υπάω;
(Στο μπροστινό μέρος είναι θάλασσα, στο πίσω μέρος είναι ένα αγριογούρουνο, πού να πάω;˙ όταν κανείς βρεθεί σε δύο εξίσου δύσκολες καταστάσεις από τις οποίες δεν μπορεί να ξεφύγει)
Φάρασ.
-Λουκ.Λουκ.
Συνών.
τεργιάς, θάλασσα
β.
Λίμνη
Τελμ.
:
Εγέμωσέν ντο ασ' 'σο ντενgίσ̑' νερό
(Το γέμισε με νερό από την λίμνη
)
Τελμ.
-Dawk.
2. Βυθός, πυθμένας
Μισθ.
:
Πού μας πιάζνι; σου νταγκίζ μας πιάζνι
(Πού μας πάνε; Στον πάτο μας πάνε, ενν. οι πολιτικοί)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.