Μάρτης
(ουσ. αρσ.)
Μάρτης
[ˈmartis]
Ανακ., Αραβ., Μισθ., Ουλαγ., Σατ., Σινασσ., Τελμ., Τροχ., Τσαρικ., Τσουχούρ., Φάρασ., Φερτάκ., Φλογ.
Μάρτσ̑ης
[ˈmartʃis]
Αραβαν., Σίλ., Τελμ.
Μάρτ'ς
[marts]
Αξ., Μαλακ.
Μεσν. ουσ. Μάρτης, το οπ. από το μεταγν. ουσ. Μάρτιος < λατιν. Martius.
O μήνας Μάρτιος
ό.π.τ.
:
Του Μάρτη τόινα
(Η πρώτη Μαρτίου)
Φάρασ.
-Ανδρ.
Μαρτιoύ ντα πένdι
(5 Μαρτίου)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Ντέκα Μαρτιού
(10 Μαρτίου)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ
Ασ' σου Μαρτιού τα εννιά πάλι εννιά μετράναμ' και καιρός ζέσταινε
(Από τις 9 Μαρτίου μετρούσαμε άλλες εννιά και ο καιρός ζέσταινε)
Ανακ.
-Κωστ.Α.
Μάρτ' τ͑οχουζού βγάλλισ̑καμ' τ' αελάδες στην αέλ'
(Στις 9 Μαρτίου βγάζαμε τις αγελάδες στην αγέλη)
Ανακ.
-Κωστ.Α.
Ήτουν α γρα̈́, ένν’τζαν τα ’ίδε τ’ς το Μάρτη
(Ήταν μιά γριά, γέννησαν οι γίδες της τον Μάρτη)
Φάρασ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Του ιχτιγιαριού το πάγος είναι Μάρτη-Απρίλη
(Το κρύο της γριάς είναι τον Μάρτιο-Απρίλιο)
Τελμ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Τα ψηλά τα βουνά ασ’ σο Μάρτη παίρ’ το χιόν’ τ’
(Τα ψηλά βουνά από τον Μάρτη παίρνουν το χιόνι τους)
Τελμ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
|| Φρ.
Μαρτιού κουρί
(Μαρτιάτικο πουλάρι˙ ειρων. για τα φρεσκοκουρεμένα αγόρια)
Φερτάκ.
-Κρινόπ.
|| Παροιμ.
Ο Μάρτης έκαψε τα χουλιάρια και τις χουλιαρτήκες
(Ο Μάρτης έκαψε τα κουτάλια και τις κουταλοθήκες˙ λέγεται για το ψύχος του Μαρτίου)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Μάρτης μαρτύρτσι, χουλιάρ' κάφτει
(Ο Μάρτιος μαρτύρησε, κουτάλι καίει˙ το ίδιο)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Μάρτης κάφτης
(Ο Μάρτιος που καίει τα παλούκια˙ τον Μάρτιο κάνει πολύ κρύο)
Ανακ.
-Κωστ.Α.
Του ρουσ̑ού το σ̑όνι σο Μάρτη 'ίνεται παού
(Του βουνού το χιόνι το Μάρτη φανερώνεται˙ όταν αρχίσει να λιώνει το χιόνι τότε φαίνεται πού είχε πέσει πολύ, δηλ. στις δύσκολες καταστάσεις φαίνεται η αξία του ανθρώπου)
Φάρασ.
-Λουκ.Λουκ.
Και οσία Μαρία φοβήθη ασ' σου Μαρτιού τα κρύα και ασ' σου Αγούστου τα ζέστες
(Και η οσία Μαρία ακόμη φοβήθηκε του Μάρτη τα κρύα και του Αυγούστου τις ζέστες˙ τον Μάρτιο κάνει πολύ κρύο και τον Αύγουστο πολλή ζέστη)
Ανακ.
-Κωστ.Α.
Μάρτης μαρτυρίζει και καλοκαίρης μυρίζει
(Ο Μάρτης προξενεί μαρτύρια και καλοκαίρι μυρίζει˙ ο Μάρτιος μας βασανίζει (με τα κρύα του) αλλά είναι και προάγγελος του καλοκαιριού)
Ανακ.
-Cost.
Μάρτσ̑ης χωρίζ’ τα τα γερά με τα τσϋρΰκια
(Ο Μάρτης ξεχωρίζει τους υγιείς από τους άρρωστους˙ το έλεγαν για τους νέους που έρχονταν φυματικοί από την ξενιτειά)
Τελμ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
|| Ασμ.
Ο Μάρτης σ' ιμάς, τσαι οι ψύλλοι σ' ισάς
(Ο Μάρτης σε μάς και οι ψύλλοι σε σας
(επωδός κατά των ψύλλων σε μαρτιάτικο έθιμο)) Φάρασ. -Ιορδαν. Συνών. συννεφιέρης :2
(επωδός κατά των ψύλλων σε μαρτιάτικο έθιμο)) Φάρασ. -Ιορδαν. Συνών. συννεφιέρης :2