εις
(πρόθ.)
'ς
[s]
Καππ., Σατ., Σεμέντρ., Σίλ., Φάρασ.
'ζ
[z]
Καππ., Σίλ., Φάρασ.
εις̑
[iʃ]
Ουλαγ.
Αρχ. πρόθ. εἰς με αποκοπή του αρκτ. φων. Ο τύπ. 'ς ήδη μεσν. Οι σημ. 1, 2, 5 και 6 αρχ. και οι σημ. 3 και 4 μεσν.
1. Προθ. συντασσόμενη με αιτιατική, που δηλώνει τόπο
Καππ., Φάρασ.
:
Να πάμε 'ς Μισ̑τί
(Να πάμε στο Μιστί)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Ντου γέλμα τσάκουναμ' ντου 'ς ένα λατσ̑ί απέσ'
(Το σιτάρι το τσακίζαμε μέσα σ' ένα λακκί)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Πήγε 'ζ νεκκλεσ̑ά
(Πήγε στην εκκλησία)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Τούς 'ίνεται τζαι 'ς ε μιτσίκ-κο χωρίος βρίσκεται αβούτζι ναίκα;
(Πώς γίνεται και σ' ένα μικρό χωρίο βρίσκεται μιά τέτοια γυναίκα;)
Σατ.
-Παπαδ.
Καθούτουν 'ς ε σπήος
(Καθόταν σε μιά σπηλιά)
Φάρασ.
-Θεοδ.Παραδ.
|| Φρ.
'ς ξερόν ντη χη
(Στην ξερή γη˙ καταγής)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
β.
Προσκολλώμενη στο οριστ. άρθρ., σε ορισμένα ιδιώματα συνήθως (στην Καππαδοκία και τα Φάρασα) με αποβολή του αρκτ. [t]
:
Παίνω 'ς το χωριό
(Πηγαίνω στο χωριό
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Άι-Γιώργης πήιν 'ς τουν Άιν-dάφου
(Ο Άγιος Γεώργιος πήγε στον Πανάγιο Τάφο
)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Τι ήταν δεν ξέραμε, ούτε χριστιανοί ούτε Τούρκοι. Αβάνια έλεγάν τα. Τί ’νdαι; Μέσα 'ς τα σπίτια είχαμ’ κελέρια· εκεί κρυβόμασταν.
(Τι ήταν δεν ξέραμε, ούτε Χριστιανοί ούτε Τούρκοι. Τους έλεγαν Αβάνια. Τι είναι; Μέσα στα σπίτια είχαμε υπόγεια· εκεί κρυβόμαστε
)
Φερτάκ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Αβραγάμης πήεν σην κόρη του
(Ο Αβραάμ πήγε στην κόρη του
)
Ανακ.
-Cost.
σ̑ημ Μπόλ'
(στην Πόλη
)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Πήρα σε σο σπίτσ̑ι μ' να σε φυλάξω ντεγί
(Σε πήρα στο σπίτι μου για να σε προφυλάξω
)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Μούλουνά ντα σου ντουβάρ'
(Τα έκρυβαν στον τοίχο
)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Ασ' σα εφτά κλήματα
(Απ' τα εφτά κλήματα
)
Δίλ.
-Κωστ.Μ.
'ς τ' ράη
(Στην ράχη
)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Το μασ̑αίρι έφτασε σο 'στό
(Το μαχαίρι έφτασε στο κόκκαλο
)
Φάρασ.
-Ανδρ.
Έπαρ' το ραβδί σα σ̑έρε σου
(Πάρε το ραβδί στα χέρια σου
)
Φάρασ.
-Ανδρ.
Βαβάς τσ̑η τσ̑ην γκόρη του σέκνει τσ̑η 'ς τα ξ̑ύλα ανάμ'σα
(Ο πατέρας της την κόρη την βάζει ανάμεσα στα ξύλα
)
Σίλ.
-Dawk.
Επήρεν ένα φουτσ̑ί και κάλεψεν σ̑η μεσ̑ού τ'
(Πήρε ένα βαρέλι και το καβαλίκεψε στο μέσο του
)
Τελμ.
-Dawk.
Πήν' σον παπά του χωρού
(Πήγε στον παπά του χωριού
)
Κίσκ.
-Παπαδ.
Ο δεσπότ' μο τον παπά πόμειναν σης στράτας τη μέση
(Ο δεσπότης με τον παπά έμειναν στην μέση του δρόμου
)
Σατ.
-Παπαδ.
Ατέ το κατζί τζας τα 'λέγκιν, φερίγκιν σις χωρώτου μέγο τζαν σιχισί
(Αυτά τα λόγια όταν τα έλεγε, προκαλούσε στους συγχωριανούς του μεγάλη στενοχώρια
)
Φκόσ.
-Παπαδ.
Τους ήτουν το σκολείο σας σο χωρίο;
(Πώς ήταν το σχολείο σας στο χωριό;
)
Σατ.
-Παπαδ.
'α υπάω σου ρουσ̑ού τη ράσ̑η
(Θα πάω στην ράχη του βουνού
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Δέβου 'ς του ποταμού το κ͑άχι
(Πήγαινε στην άκρη του ποταμού
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Πααίνω σον τατά μου
(Πηγαίνω στον πατέρα μου
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Πααίνω σις τσ̑οπάνοι
(Πηγαίνω στους τσομπάνους
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Νούλοι το δονdάρι έχουντι σο στόμα, 'τζείνο έχει στην τζοιλία
(Όλοι έχουν το δόντι στο στόμα, εκείνη το έχει στην κοιλιά
˙
Απάντηση: η %iδοκάνα%i)
Φάρασ.
-Καρολ.
|| Ασμ.
Αεσμό να πούμε να μυρίσουμε αβορύα
να υπάμι σο φτάλμιν του τζ̑ιπ μας ντάμα ( Αγιασμό να πιούμε, να μυρίσουμε αρωματικά βρύανα πάμε στην πηγή του όλοι μας μαζί ) Φάρασ. -ΚΜΣ-Τραγ.
να υπάμι σο φτάλμιν του τζ̑ιπ μας ντάμα ( Αγιασμό να πιούμε, να μυρίσουμε αρωματικά βρύανα πάμε στην πηγή του όλοι μας μαζί ) Φάρασ. -ΚΜΣ-Τραγ.
2. Δηλώνει αναφορά, σχέση
Ανακ., Αξ., Αραβαν., Φάρασ.
:
Σην υγεία καλό 'ναι
(Είναι καλό για την υγεία)
Ανακ.
-Cost.
Ατό 'ς εσένα χαΐρι τζ̑ό 'σ̑ει
(Αυτό για σένα δεν έχει ωφέλεια)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Ένα κανόνα ντεν ηύρε σ' ετό
(Έναν κανόνα δεν βρήκε γι' αυτό το ζήτημα)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
|| Φρ.
'ς τα μέρες τ͑ι έν' σ̑ήμερ';
(Ως προς τις μέρες τι είναι σήμερα;˙ Τι μέρα έχουμε σήμερα;)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Συνών.
για :3, δε :1
3. Δηλώνει αντιστάθμισμα
Ανακ.
:
Αλλάζουμ' το σα καρύδια
(Το ανταλλάζουμε με καρύδια)
Ανακ.
-Cost.
4. Δηλώνει σκοπό
Αραβαν., Αφσάρ., Μισθ., Φάρασ.
:
Παίνουμ' σο ζευγάρ'
(Πηγαίνουμε για όργωμα)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Πάμι σου χέριμα
(Πάμε στο θέρισμα)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.
Ήρτα να σε πάρω σον αδελφό μου
(Ήρθα να σε πάρω για τον αδερφό μου)
Φάρασ.
-Dawk.
Ατό το νομάτη σο τζ̑ουφάλι μου πελάς ήφαρις τα
(Αυτόν τον άνθρωπο για μπελά τον έφερες στο κεφάλι μου)
Αφσάρ.
-Αναστασ.
Συνών.
για
5. Δηλώνει τρόπο
Μισθ.
:
|| Φρ.
Να πάμ' σο σερά
(Να πάμε στη σειρά˙ Να πάμε στην εκκλησία)
Μισθ.
-Κωστ.Μ.