για (II)
(πρόθ.)
δια
[ðʝa]
Ανακ.
για
[ʝa]
Γούρδ., Δίλ., Μισθ., Ουλαγ., Ποτάμ., Σίλ., Σινασσ., Τελμ., Φκόσ.
αδιά
[aˈðʝa]
Ανακ.
Από την μεσν. πρόθ. για, από την αρχ. πρόθ. διά με συνίζηση και αποβ. του [ð] αρχικά στον σύνδεσμο διά να (όπως και στην λ. γιατί < διά τι (βλ. Χατζιδάκις, ΜΝΕ Α', 197). Ο τύπ. αδιά από το δια με αρκτ. α- από την συμπροφ. με λέξεις που έληγαν σε -α.
1. Δηλώνει σκοπό
ό.π.τ.
:
Εγώ δια φαγί δεν ήρτα, αδιά πιοτί 'κε ήρτα
(Εγώ για φαΐ δεν ήρθα, ούτε για πιοτό δεν ήρθα)
Ανακ.
-ΙΛΝΕ
'τουν ερόδαν ντιαβιαdζία, φέριξαν τάμα τ'νι ένα γαζά πραγμάτειες για πούλημα
(Όταν ερχόταν οι καμηλιέρηδες, έφερναν μαζί τους πολλά εμπορεύματα για πούλημα)
Μισθ.
-Κοτσαν.
|| Ασμ.
Εγώ για φαγί δεν ήρτα, και για πιοτό δεν ήρτα,
εγώ για τον ακρίτη ήρτα, να πάρω την ψυχήν του (Εγώ για φαΐ δεν ήρθα, και για πιοτό δεν ήρθα,
εγώ για τον ακρίτη ήρθα, να πάρω την ψυχή του) Σινασσ. -Lag. Συνών. για να, εις
εγώ για τον ακρίτη ήρτα, να πάρω την ψυχήν του (Εγώ για φαΐ δεν ήρθα, και για πιοτό δεν ήρθα,
εγώ για τον ακρίτη ήρθα, να πάρω την ψυχή του) Σινασσ. -Lag. Συνών. για να, εις
2. Δηλώνει προορισμό ή όφελος
Μισθ., Σινασσ., Τελμ., Φάρασ.
:
Ισύνα να κρατήσεις για 'ου γιαυτού σ';
(Εσύ θα κρατήσεις (υλικό) για τον εαυτό σου;)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Θέκναν τα σου στσ̑υλού το τσανάχι, είχαν ντα άλεϊ για τις μουσαφίρ'τοι
(Το έβαζαν στην γαβάθα του σκύλοι, το είχαν μόνο για τους επισκέπτες)
Φάρασ.
-Παπαδ.
|| Ασμ.
Εγώ για τους οχτ' αδέλφους πιθάρι δεν ανοίζω,
Eγώ για τον Κωνσταντίνον εννιά πιθάρια ανοίζω (Εγώ για τους οχτώ αδελφούς πιθάρι δεν ανοίγω
Eγώ για τον Κωνσταντίνο εννιά πιθάρια ανοίγω) Τελμ. -Αινατζ. Χίλιους οχτρούς εσκότωσα για το Χριστό
κι άλλα πεντακοσιάρια για την Παναγία (Χίλιους εχθρούς σκότωσα για τον Χριστό
κι άλλους πεντακόσιους για την Παναγιά) Σινασσ. -Αρχέλ.
Eγώ για τον Κωνσταντίνον εννιά πιθάρια ανοίζω (Εγώ για τους οχτώ αδελφούς πιθάρι δεν ανοίγω
Eγώ για τον Κωνσταντίνο εννιά πιθάρια ανοίγω) Τελμ. -Αινατζ. Χίλιους οχτρούς εσκότωσα για το Χριστό
κι άλλα πεντακοσιάρια για την Παναγία (Χίλιους εχθρούς σκότωσα για τον Χριστό
κι άλλους πεντακόσιους για την Παναγιά) Σινασσ. -Αρχέλ.
3. Δηλώνει αναφορά
Φάρασ., Φκόσ.
:
Τα ματάκα παλα̈́ λένκαν τα για κορίτσ̑α
(Οι παλιοί χρησιμοποιούσαν την λέξη ματάκα για τα κορίτσια)
Φάρασ.
-Bağr.
Απιδού στέρου ο Δεσπότ’ σαχίνσεν τζαι άβου για Ευρώπη καdζί τζ̑ο ποικεν
(Από τότε ο Δεσπότης σκιάχτηκε και δεν ξαναέκανε πια λόγο για Ευρώπη)
Φκόσ.
-Παπαδ.
Συνών.
δε, εις
4. Δηλώνει αιτία
κ.α., Ποτάμ., Σινασσ.
:
Βασιλέας είπεν σην αλιπήκα: «Γιατί τρανά αβούτσ̑α;», και αλιπήκα είπεν: «Δεν ντ’ άρεσεν, και για κείνο»
(Ο βασιλιάς είπε στην αλεπού: «Γιατί με κοιτάει έτσι;», και η αλεπού είπε: «Δεν του άρεσε (το ρούχο που του έδωσες), και γι' αυτό»)
Ποτάμ.
-Dawk.
Εσύ ετό το κακό τό 'παθες για τ' εμέν και μόνο
(Εσύ αυτό το κακό το έπαθες εξαιτίας μου μόνο)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Συνών.
άκρα :3, από :6
5. Δηλώνει αντικατάσταση
Σίλ.
:
Για να γιξλεdίσ', κονdαίνει
(Αντί να ψηλώσει, κονταίνει)
Σίλ.
-Κωστ.Σ.
Συνών.
αντί