όσος
(αντων.)
όσο
['oso]
Αραβαν., Γούρδ., Μισθ., Ποτάμ., Σίλατ., Σινασσ., Τελμ.
όσον
['oson]
Αξ., Τελμ., Φλογ.
όσου
['osu]
Μισθ.
όσουν
['osun]
Μαλακ., Σίλ.
όσιν
['osin]
Μαλακ.
όσ̑ιν
['oʃin]
Αξ.
'σον
[son]
Αξ., Φλογ.
'σουν
[sun]
Μισθ.
Πληθ.
όσα
['osa]
Αραβαν., Γούρδ.
Από την αρχ. αντων. ὅσος, ουδ. ὅσον για την σημ. 1. Η επιρρηματ. χρήση του ουδ. αρχ. για την σημ. 2. Για την μεσν. χρήση 2β βλ. CGMG: 1150. Η σημ. 3 μεσν. Ο τύπ. όσο μεσν.
1. Όσος
Αραβαν., Γούρδ.
:
Όσα ουστάρε κι όσα κάλφαρια είν' ασ' το Γάισερι ως το Καραμάν, να σωροφτούν σο Κάστρο
(Όσοι τεχνίτες κι όσοι μάστορες υπάρχουν από την Καισάρεια ως το Καραμάν, να μαζευτούν στο Κάστρο)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Ντεμ μπόρ'σα να πουλήσω τα ξ̑ύλα, και όσα καλά γεμέκια έφαγα, ήρταν ασ' το μύτα μ'
(Δεν μπόρεσα να πουλήσω τα ξύλα (που μάζεψα, κι (έτσι) όσα καλά φαγητά έφαγα μου βγήκαν ξινά)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Στάγη σο τυρπί ομbρό, και όσα έβγαιναν σκότωνέν ντα
(Στάθηκε μπροστά στην τρύπα (εξόδου από το κρησφύγετο) και όσους έβγαιναν τους σκότωνε)
Γούρδ.
-Dawk.
Συνών.
άτσοντο, καντάρ, όποσος
β.
Σε συνδυασμό με δεικτικές αντωνυμίες, τόσος
Αξ., Μαλακ., Φλογ.
:
Όσον ετ-τά χρόνια ιμιά δεν γέλασες
(Τόσα χρόνια μιά φορά δεν γέλασες
)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Όσον ετ-τά χρόνια να φάγω έχω
(Έχω να φάω (=δεν έχω φάει) τόσα χρόνια
)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Τ' βασ̑ιλιού το κορίτσ̑' όσον ετό καιρός κοιμάται αστενάρ' και ντεμ bόρ'σαν να βρουν το τσαρέ τ'
(Του βασιλιά το κορίτσι τόσον καιρό κείτεται άρρωστο και δεν μπόρεσαν να βρουν την θεραπεία του
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Όσον εκείνο σπίτ' μαναχό τ' πανασ̆ήκωσεν ντο
(Τόσο (μεγάλο) σπίτι, μόνη της το συγύρισε
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Όσον ετούτα καλά χεκιμιούς ήφερα τα
(Τόσους καλούς γιατρούς τους έφερα
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
2. Ως επίρρ., όσο
Αξ., Αραβαν., Μαλακ., Μισθ., Σίλ., Σινασσ.
:
Όσουν ντούτο 'ναι μέγα
(Είναι μεγάλο όσο αυτό)
Σίλ.
-Κωστ.Σ.
Όσο κι αν με γκρέψιτ', το ζαχμέσ̑' σας να χάητ'
(Όσο κι αν με γυρέψετε, τον κόπο σας θα χάσετε)
Αραβαν.
-Φωστ.
Όσο μαινοβγαίνω και θωρώ τα τουζένια τ', τα φυλλάδε τ', τ' άργατά του, ούλο γαρσιού μ' έρχεται
(Όσο μπαινοβγαίνω και βλέπω τα πράγματά του, τα βιβλία του, τις δουλειές του, όλο έρχεται μπροστά μου, ενν. στο μυαλό μου)
Σινασσ.
-Λεύκωμα
Όσο τσι να φάει ντε χορτανίξ'
(Όσο και να φάει δεν χορταίνει)
Μισθ.
-Κοτσαν.
'σον γκαι ψελών' ψελιανίσ̑κ'
(Όσο ψηλώνει, αδυνατίζει)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
|| Φρ.
Όσουν μποιο
(Όσο ποιο˙ ως πού)
Σίλ.
-Κωστ.Σ.
Όσουν παίν'
(Όσο πηγαίνει˙ Βαθμηδόν)
Μαλακ.
-Τζιούτζ.
Όσον γκαι παίν'
(Όσο και πηγαίνει˙ Βαθμηδόν)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
|| Παροιμ.
Κουφοριού το χύρα όσο γκρεύεις κρούε το
(Του κουφού την πόρτα όσο θέλεις χτύπα την˙ Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Όσο ανακατώνεις την πόρεψη βρωμά
(Όσο ανακατώνεις τον απόπατο βρωμά˙ όταν εμπλέκεται κανείς σε βρώμικες υποθέσεις ανακαλύπτονται όλο και χειρότερα σκάνδαλα)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Όσο και πίνεις ατζί γιλάτσι, άσον εκείνο το στόμα σ’ γλυκιανίσκει
(Όσο πικρό κι αν είναι το φάρμακο που πίνεις, από αυτό γλυκαίνει το στόμα σου˙ Κάτι μπορεί να είναι δύσκολο ή δυσάρεστο, αλλά μακροπρόθεσμα ωφέλιμο)
Τελμ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Συνών.
άτσοντο, καντάρ
β.
Περίπου
Σίλ.
:
Όσουν τους γιακόσοι
(Περί τους διακόσιους
)
Σίλ.
-ΚΜΣ-ΛΚ6
γ.
Σε συνδυασμό με το καν δηλώνει μιά μη πλήρως προσδιορισμένη συνθήκη πραγματοποίησης
Σίλ.
:
Όσουν καν ήρτι οπ' του σ̑έρι μου
(Όσο τυχόν περνούσε απ' το χέρι μου, όσο τυχόν μπόρεσα
)
Σίλ.
-Κωστ.Σ.
3. Ως χρον. σύνδ.
β.
Όσο, όση ώρα
:
Ετό όσο λέιξεν "qα, qa", κατεβάσαν ντο
(Αυτός όσο αυτός έλεγε "κα, κα», τον κατέβασαν
)
Σίλατ.
-Dawk.
Όσο να υπάς, μη τα τρανάς
(Όσο θα πηγαίνεις (μέχρι να φτάσεις στο σπίτι σου), μην τα κοιτάς
)
Γούρδ.
-Dawk.
Όσο να έρτουν στράτα τραγώδαναν
(Όσο προχωρούσαν στον δρόμο, τραγουδούσαν
)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
γ.
Μόλις, όταν (συνήθως στην Τελμησσό και την Αξό σε συνδυασμό με το και)
:
Το παιδί όσον γκι είδεν τσ̑ην, επήρε τσ̑ην με τα καϊγέδια
(Το παιδί μόλις την είδε, την πήρε με τις πέτρες
)
Τελμ.
-Dawk.
Πατισ̑άχος επήγεν και, όσον είδεν το σεράιχ, εσ̑άισεν
(Ο βασιλιάς πήγε και, μόλις είδε το παλάτι, σάστισε
)
Τελμ.
-Dawk.
Παραγειλίσ̑κει το τζιφτζ̑ή, όσο να διεί αλλαγιμιά 'μαυτούτ' το πρόσωπο, σ' κάνα με τα λέει
(Διατάζει τον αγρότη, όταν ξαναδεί το ίδιο πρόσωπο, σε κανέναν να μην το πει
)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
δ.
Μέχρι
:
Ανοιξέτ' κι όσο να έρτουν, ας μω
(Ανοίξτε, και μέχρι να φτάσουν, ας μπω
)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Όσο να καβουστίσουν κάμαρες τ’ αραλίχια άσπρα κουφέκια
(Μέχρι να σκεπάσουν τις χαραμάδες στις καμάρες με άσπρη ελαφρόπετρα
)
Φλογ.
-ΚΜΣ-ΚΠ191
Όσο να φέρω τη βρούλα, έκλεψαν τα ψάρια ούλα
(Mέχρι να φέρω τη φωτιά, έκλεψαν όλα τα ψάρια
)
Ποτάμ.
-ΚΜΣ-ΚΠ327
Λάμιξαν 'σουν να βρα'ύσ'
(Όργωναν μέχρι να βραδυάσει
)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ