ντεχά
(επίρρ.)
ντεχά
[deˈxa]
Αξ., Αραβαν., Μαλακ., Μισθ., Ουλαγ., Φλογ.
τεχά
[teˈxa]
Φλογ.
τ͑εκά
[tʰeˈka]
Σίλ.
ντα̈χά
[dæˈxa]
Μισθ.
ντέχα
[ˈdexa]
Αξ.
νταχά
[daˈxa]
Μαλακ.
ντεεκά
[deeˈka]
Ουλαγ.
ντεεχά
[deeˈxa]
Μισθ., Ουλαγ.
ντεεχαχά
[deexaˈxa]
Μισθ.
λεχά
[leˈxa]
Φλογ.
Από το τουρκ. διαλεκτ. επίρρ. daha, dâha = α) να! β) εδώ, εκεί, όπου και διαλεκτ. τύπ. deha και deeha. (THADS, λ. daha, dâha II, deeha, deha, dêha I). Για την αντωνυμική σύνταξη βλ. Αναστασιάδης (1976: 50-51). Ο τύπ. τεκά προέρχεται, σύμφωνα με τον Κωστάκη (1968: 99), από το τουρκ. öteki = άλλος.
1. Να εκεί (πέρα)
Αξ., Αραβαν., Μαλακ.
:
Ντεεχά τσ̑αού 'νι
(Να εκεί πέρα είναι)
Μισθ.
-Κοτσαν.
Τ’ αλόγατ’ το παλάν και το σοκκάρ’ ντέχα εκειά ‘ζ νευλής το κοσ̑έ ‘νται
(του αλόγου το σαμάρι και το σαμαρόσκοινο νάτα πέρα στης αυλής τη γωνιά είναι)
Αξ.
-Μαυροχ.
Ντεεκά το ντερέ κουνdά ’νdαι
(να εκεί πέρα μιά ρεματιά είναι κοντά)
Ουλαγ.
-Dawk.
Ετά ντέχα το ρανάς πατέρα τ’ το ίδιο όνομα με μας
(Αυτός εκεί πέρα που βλέπεις το επώνυμο του πατέρα του (είναι) το ίδιο με μας)
Αξ.
-ΙΛΝΕ 1555
2. (Επιφών.) να!, oρίστε
Μαλακ., Μισθ., Φλογ.
:
Θέχνει 'ς ένα ταbάχ' απάνω το μο̈χΰρ' και μπαίν', δείχνει το βασ̑ιλιό, «Ντεχά, εγώ 'μαι εκουτσ̑ής».
(Βάζε σ'ένα πιάτο επάνω τον σφραγιδόλιθο και πηγαίνει και το δείχνει στον βασιλιά, «Να (δες εδώ), είμαι ο βοϊδολάτης»)
Μισθ., Φλογ.
-Dawk.
Ντεχά, ράντ’σα ένα Τούρκους δετσά
(να, είδα έναν Τούρκο εκεί)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΑΠΘ
Ε νταχά ιτό μι είπι
(Ε, νά, αυτό μου είπε)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
3. Ως άκλιτη δεικτ. αντων., εκείνος
Ουλαγ.
:
Ντεεκά το ντερέ κουνdά ’νdαι
(Εκείνη η ρεματιά είναι κοντά)
Ουλαγ.
-Dawk.
Συνών.
εδεκείνος, εκεί, εκειά, εκείνος
4. Το άλλο, αυτό που βρίσκεται πιο πέρα
Σίλ.
5. Συνοδεύει ρήματα που δηλώνουν προτροπή, έλα, άντε
Φλογ.
:
Κάτσε λεχά
(για κάθισε)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Άμε λεχά
(για έλα)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361