τίχαλα
(επίρρ.)
τίλοο
[ˈtiloo]
Ουλαγ.
τλόο
[ˈtloo]
Ουλαγ.
τλάα
[ˈtlaa]
Ουλαγ.
τίλαα
[ˈtilaa]
Ουλαγ.
τίλα
[ˈtila]
Μισθ.
τίλας
[ˈtilas]
Μισθ.
τ͑ίχαλα
[ˈtʰixala]
Αξ., Μαλακ., Ποτάμ., Σίλατ., Σινασσ., Φλογ.
τίχαλ’
[ˈtixal]
Σινασσ., Φερτάκ., Φλογ.
τίγαλα
[ˈtiɣala]
Αξ., Τροχ.
ντίγαλα
[ˈdiɣala]
Αξ.
τσ̑ίγαλα
[ˈtʃiɣala]
Τροχ.
τσ̑ίγαλ’
[ˈtʃiɣal]
Αραβαν., Γούρδ.
τ͑ίαλα
[ˈtʰiala]
Μισθ.
τσ̑ίαλα
[ˈtʃiala]
Τελμ.
τίαλ’
[ˈtial]
Αραβ., Μαλακ., Μισθ.
τίαν'
[ˈtian]
Μισθ.
τία
[ˈtia]
Ουλαγ.
τ͑ίχαλο
[ˈtʰixalo]
Αξ., Σινασσ.
τίχαλου
[ˈtixalu]
Μαλακ.
τσ̑ίχαλο
[ˈtʃixalo]
Τελμ., Φλογ.
τίχαρο
[ˈtixaro]
Γούρδ.
κλάγα
[ˈklaɣa]
Αξ., Ουλαγ.
κλα
[kla]
Ουλαγ.
Από την νεότ. φρ. τί λογής = τι είδους, τι ποιότητας > τίλογο /τίλογα, με κατοπινή αντικατάσταση της λ. λογής από το τουρκ. ουσ. hal = είδος, ποιότητα, κατάσταση, με επίδρ. και του τουρκ. ερωτηματ. επιρρ. nahala = τι είδους, τι λογής. Πβ. και ποντ. τίλογης, τίλογος.
Πβ.
νάχαλα,
ότιχαλα,
χάλι
1. Τι λογής
Αξ., Γούρδ., Μαλακ., Ουλαγ., Σινασσ.
:
Τίλοο πατισάχ' τον ιτό γκαι ντεμ bόρ'σε να ντ' αγναήσ' ντα παράγια τ' απ' κουνdά τ' ντο πήραν;
(Τι σόι βασιλιάς ήταν αυτός και δεν μπόρεσε να να καταλάβει ότι από κοντά του του πήραν τα λεφτά του)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Τ̔ίχαλα νύφαγεζ είνdαι;
(Τι λογής νύφες είναι;)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Τίχαλο έν';
(Τι λογής είναι;)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Τ̔ίχαλο ναίκα 'ναι;
(Τι λογής γυναίκα είναι;)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
2. Πώς
Ανακ., Αξ., Αραβαν., Μαλακ., Μισθ., Ουλαγ., Ποτάμ., Σινασσ., Τελμ., Φλογ.
:
Αμμέ τίχαλα να το ποίκω;
(Δηλαδή πώς να το κάνω;)
Σίλατ.
-Χωλόπ.
Τίχαλα είσαι;
(Πώς είσαι;)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Τίαλ’ σαι;
(Πώς είσαι;)
Αραβ.
-ΚΜΣ-ΚΠ163
Τίχαλα ήφτει ετό;
(Πώς ανάβει αυτό, ενν. το ταντούρι;)
Φλογ.
-ΙΛΝΕ 812
Ως δαρά 'γέναν όσον-ετα χρόνια ιμιά δεν γέλασες ΄του, σ̑ήμερα τίχαλ' γένεν και γέλασες τέσσερα φοράς;
(Ως τώρα έγιναν τόσα χρόνια, δεν είχες γελάσει ούτε μιά φορά, σ̑ήμερα πώς έγινε και γέλασες τέσσερεις φορές;)
Φλογ.
-ΚΕΕΛ 1361
Τίαν να ντου βγάλου;
(Πώς να το βγάλω;)
Μισθ.
-Dawk.
Τσ̑ίγαλ’ το γκρεύισκες;
(Πώς το ήθελες;)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Εσ̑ύ τίαλα ντου πήρις; Μι ντου μελό σ' του πήρις
(Εσύ πώς την κέρδισες; Με το μυαλό σου την κέρδισες;)
Μισθ.
-Dawk.
Τλάα να πας;
(Πώς θα πας;)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Ντο αστινάρ' σας τλόο 'ναι;
(Ο άρρωστός σας πώς είναι;)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Για να ράνουμ'! Τίαλ’, τίλαλα ντα γκιαλατσ̑εύεις!
(Για να δούμε! Πώς, πώς τα μιλάς (τα μιστιώτικα)!)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Ατό ντε ξερ' πολλά, Μαρία - Τίαλ’ ντε ξερ'; Για χάσι ντα!
(Αυτός δεν ξέρει πολλά, Μαρία! - Πώς δεν ξέρει; Αλλά τα έχει χάσει!)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Δα πρώτα χρόνια τίλα ηύριτ' τα βόλτα;
(Τα πρώτα χρόνια πώς τα φέρνατε βόλτα;)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ
|| Ασμ.
Τίχαλα 'γώ να χιτήσω, τίχαλα να χωριστώ;
(Πώς εγώ να τρέξω μακριά, πώς να χωριστώ;)
Ποτάμ.
-ΚΜΣ-ΚΠ327
Συνών.
νάχαλα, πώς, τούς
3. Πόσο
Μισθ., Σινασσ., Τελμ.
:
Τίχαλο καλό έν'!
(Πόσο ωραίο είναι!)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
Τσ̑ίγαλ' όμορφο ορμάν' 'ναι ετό!
(Πόσο όμορφο δάσος είναι αυτό!)
Αραβαν.
-Φωστ.
Nτε τρανάς μι χωρανού τα παιγιά τίχαλ’ καλά 'ναι;
(Δεν βλέπεις πόσο φρόνιμα είναι τα παιδιά των άλλων;)
Φερτάκ.
-Κρινόπ.
'σουν τίλας γέλλ’μα ξέβαλις;
(Ίσαμε πόσο γέννημα παρήγαγες;)
Μισθ.
-ΙΛΝΕ 887
'σουν τίλας κόμμα έλασις σ̑ίμιρα;
(Πόσο χωράφι όργωσες σήμερα;)
Μισθ.
-ΙΛΝΕ 887
'σουν τίλα κ'λάτσ̑α έχ';
(Πόσα παιδιά έχει;)
Μισθ.
-ΙΛΝΕ 887
Είδα ένα παιδί! Τσίχαλο καλό παιδί!
(Είδα ένα παιδί, τι ωραίο παιδί!)
Τελμ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Συνών.
πόσος
4. Επειδή, γιατί
Αξ., Μισθ., Ουλαγ., Τελμ.
:
Εσ̑ύ τσ̑ίχαλο ήρτες εδού;
(Εσύ γιατί ήρθες εδώ;)
Τελμ.
-Dawk.
Μέρστεν ντα τριάνdα εννιά. Αμά ντα μάτια τ' κ͑αμάισαν· τία σεράνdα 'νdαι
(Μέτρησε 39 (κλέφτες). Αλλά τα μάτια του μπερδέυτηκαν, επειδή (οι κλέφτες) ήταν 40.)
Ουλαγ.
-Dawk.
Τσ̑αώς ντερέ ήλεγες και εγελφό το έχεις και αγάπανες το, ντερέ τ͑ίχαλα λες να το σφάξω;
(Μέχρι τώρα έλεγες ότι το έχεις αδελφό και ότι το αγαπούσες· τώρα πώς λες να το σφάξω;)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Τίαλα να πάου σ' χωρανού δα ναίτσ̑ις; εκείνα σερνιτσ̑οί δεν έχ'νι;
(Γιατί να πάω στις γυναίκες των αλλωνών; εκείνες δεν έχουνε άντρες;)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ
Συνών.
νάχαλα,
Τροποποιήθηκε: 17/08/2025