ας
(μόρ.)
ας
[as]
Καππ.
αζ
[az]
Μισθ.
α
[a]
Αξ.
'ς
[s]
Φάρασ.
'ζ
[z]
Φάρασ.
νας
[nas]
Σίλ.
ναζ
[naz]
Σίλ.
χας
[xas]
Τσουχούρ., Φάρασ.
Από το μεσν. μόρ. ἄς, το οπ. από γραμματικοποίηση του αρχ. ἄφες, προστ. του ἀφίημι = αφήνω. Ο τύπ. νας από συμφυρ. του να και του ας. Ο τύπ. χας με αρκτ. χ- από επίδρ. του χα1. Για την σύνταξή του ας βλ. Αναστασιάδης (1976: 191-208, 231-233).
1. Δηλώνει προτροπή ή παραχώρηση
ό.π.τ.
:
Ας φάγω λίγο και σόνgρα ας φορτώσω κι ας άγω
(Ας φάω λίγο και ύστερα ας φορτώσω κι ας πάω)
Αραβαν.
-Κεσ.
Λέμ', ας κλώσουμ', ας πάμ' σου τοκάνι ορτά
(Λέμε ας γυρίσουμε, ας πάμε προς το μαγαζί)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Ας ειπούμ' λία μασάλια
(Ας πούμε λίγες ιστορίες)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Ότις κρεύ' ας έρθ' να φορτώσ'
(Όποιος θέλει ας έρθει να φορτώσει)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ
'ς κάτσουμι τσ̑αι 'μείς 'ντάμα σας
(Ας κάτσουμε κι εμείς μαζί σας)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Ας πάμ' πατισ̑αχιού ντο σπίτ'
(Ας πάμε στο σπίτι του βασιλιά)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Aς πάρουμ' άνα κι ας το φάμ'
(Ας πάρουμε ένα κι ας το φάμε)
Γούρδ.
-Dawk.
Φέρε λαγούδια και μπερντίκια, και ας τα ψ̑ήσουμ', και ας τα φάμ'
(Φέρε λαγούς και πέρδικες, κι ας τα ψήσουμε και ας τα φάμε)
Τελμ.
-Dawk.
Χας τα μαδήσει η χώρα
(Ας τα θερίσουν οι ξένοι)
Τσουχούρ.
-Dawk.
Χας έν' τσ̑αι το 'μόν ο γιος 'ντάμα σας
(Ας είναι μαζί σας και ο δικός μου γιος)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Συνών.
άγω, άιντε, για, ε, να
β.
Απραγματοποίητη προτροπή στο παρελθόν
ό.π.τ.
:
'ς ήνοιξες τα φτάλμε σου μη σε κομbώσουν
(Ας άνοιγες τα μάτια σου να μην σε γελάσουν
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
Ας ήρτες κι ας πήγαμ'
(Ας ερχόσουν να πηγαίναμε
)
Αξ.
-Αναστασ.
Εκείνο ας το πήρες
(Εκείνο ας το έπαιρνες
)
Ανακ.
-Αναστασ.
'φότες χα νάρτεις σο Βαρασ̑ό, χας ήρτες την ημέρα, να βκούμε τζίπ ο χωρίος 'γνένdα σου
(Αφού θα ερχόσουν στα Φάρασα, ας ερχόσουν μέρα, να βγούμε όλο το χωρίο να σε προϋπαντήσουμε
)
Φάρασ.
-Θεοδ.Ιστ.
2. Δηλώνει προσταγή
ό.π.τ.
:
'ς έρτη αδέ η κόρη μου τσ̑' ο γαμπρό μου
(Ας έρθει εδώ η κόρη μου και ο γαμπρός μου)
Φάρασ.
-Dawk.
|| Ασμ.
Αργ' ας φέρ' το γεύμα μου, το γεύμα το μεσημερινό μου
(Αργά ας φέρει το γεύμα μου, το γεύμα το μεσημεριανό μου)
Σίλατ.
-Φαρασόπ.
Κι αν πάρω ’γώ το κάστρο τ’ είν’ τα δώρα μου;
Γιαγένια παλληκάρια ας είν’ οι δούλοι σου
(Κι αν πάρω 'γώ το κάστρο τι θα 'ν' τα δώρα μου;Πεζοί πολεμιστές ας είν' οι δούλοι σου) Τζαλ. -ΚΜΣ-ΚΠ342
Γιαγένια παλληκάρια ας είν’ οι δούλοι σου
(Κι αν πάρω 'γώ το κάστρο τι θα 'ν' τα δώρα μου;Πεζοί πολεμιστές ας είν' οι δούλοι σου) Τζαλ. -ΚΜΣ-ΚΠ342
3. Δηλώνει σκοπό
Ανακ., Αξ., Αραβαν., Αφσάρ., Ουλαγ., Ποτάμ., Σίλατ., Σίλ., Σινασσ., Φάρασ.
:
Ιτσά ντέσ' τα ντο πατισάχ ας ντα φάει
(Αυτά δώσ' τα στον βασιλιά να τα φάει)
Ουλαγ.
-Κεσ.
'ς σωρέψουμε του χωρού τα περτ͑σά 'ς τα μοιράσουμε
(Ας συγκεντρώσουμε τα περισσεύματα του χωριού για να τα μοιράσουμε)
Φάρασ.
-Θεοδ.Ιστ.
'ς κάτσαν 'ς φάγαν
(Ας κάθονταν να φάνε)
Αφσάρ.
-Αναστασ.
Κρυφάς αφήν̑ει ένα άρτουπου όξου νας του τανι̂γίσ̑ει
(Στέλνει κρυφά έναν άνθρωπο έξω για να τον ανακαλύψει)
Σίλ.
-Dawk.
|| Παροιμ.
Κούρτα την αχλαβού 'ς πά' κάτου
(Κατάπιε το πλαστρόξυλο για να πάει κάτω˙ προτροπή σε κάποιον που θύμωνε κι ήταν έτοιμος να ξεστομίσει μιά προσβλητική λέξη, ώστε να αποφευχθεί πιθανή διένεξη)
Φάρασ.
-Λουκ.Λουκ.
|| Ασμ.
Ας πάγ' ας βρω τη μάνα μου, χάρου γαΐτια νά 'σ̑ει
Κι εκείνα παραγροίκησαν γάμου γαΐτια νά 'σ̑ει (Ας πάω να βρω τι μάνα μου, να κάνει προετοιμασίες για κηδεία
Κι εκείνοι πάρακουσαν να κάνει προετοιμασίες γάμου) Ανακ. -ΙΛΝΕ 374 Συνών. ας :3, για να, να, ντεγί
Κι εκείνα παραγροίκησαν γάμου γαΐτια νά 'σ̑ει (Ας πάω να βρω τι μάνα μου, να κάνει προετοιμασίες για κηδεία
Κι εκείνοι πάρακουσαν να κάνει προετοιμασίες γάμου) Ανακ. -ΙΛΝΕ 374 Συνών. ας :3, για να, να, ντεγί
4. Ευχή ή κατάρα
ό.π.τ.
:
Χεός ας μας φυλάξ̑ει ασ' το γουρού ιφτιρά
(Θεός να μας φυλάξει από την άδικη κατηγορία)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Ο Θεός ας δώσει παραπάνω τα διπλά τ' που με έρριψαν σο νου τ'νε
(Ο Θεός ας τους δώσει τα διπλά, που με σκέφτηκαν)
Φερτάκ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Ας γιομωχεί λίου δου χωριό μας
(Ας γεμίσει λίγο το χωριό μας)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
'ς σε πάρει ο δι-έβος 'πομbρό μου!
(Να σε πάρει ο διάολος από μπροστά μου!)
Φάρασ.
-Θεοδ.Ιστ.
Ας 'πομνεί ντο σοϊκά σ'
(Ας απομείνουν (μόνο) τα νεκρικά σου ρούχα)
Ουλαγ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Σαν το τσ̑άι ας αχτήσ' το γάλα
(Σαν τον χείμαρρο ας ρέει το γάλα σου)
Ουλαγ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
|| Ασμ.
Φορώνουνε τον νιόγαμβρον, ας είν’ ευλογημένος, ας είν’ ευλογημένος
Το σον παππός στην Πόλ’ είναι, ας είν’ ευλογημένος και πολυχρονεμένος (Nτύνουν το νέο γαμπρό, ας είναι ευλογημένος, ας είναι ευλογημένος
Ο παππούς σου είναι στην Πόλη, ας είναι ευλογημένος και πολυχρονεμένος) Τελμ. -Αινατζ. Θαρραίνω σε ση μάνα σου και σα γλυκιά τ’ αδέλφια
Νισιά ας κάψει τζην μάνα μου και λάβρα τ’ αγαθά μου (Σε εμπιστεύομαι στην μάνα σου και στα γλυκά σου αδέλφια
Φωτιά ας κάψει τη μάνα μου και λάβρα τ' αγαθά μου) Τελμ. -Lag. Συνών. ισαλλάχ, κάμο, κέσκε, μακάρι, να
Το σον παππός στην Πόλ’ είναι, ας είν’ ευλογημένος και πολυχρονεμένος (Nτύνουν το νέο γαμπρό, ας είναι ευλογημένος, ας είναι ευλογημένος
Ο παππούς σου είναι στην Πόλη, ας είναι ευλογημένος και πολυχρονεμένος) Τελμ. -Αινατζ. Θαρραίνω σε ση μάνα σου και σα γλυκιά τ’ αδέλφια
Νισιά ας κάψει τζην μάνα μου και λάβρα τ’ αγαθά μου (Σε εμπιστεύομαι στην μάνα σου και στα γλυκά σου αδέλφια
Φωτιά ας κάψει τη μάνα μου και λάβρα τ' αγαθά μου) Τελμ. -Lag. Συνών. ισαλλάχ, κάμο, κέσκε, μακάρι, να
β.
Aπραγματοποίητη ευχή στο παρελθόν
ό.π.τ.
:
Σου να νουθετάνκα το βόιδι, 'ς καρακώθην ο στόμας μου
(Όταν νουθετούσα το βόιδι, ας είχε βουλώσει το στόμα μου
)
Φάρασ.
-Θεοδ.Παραδ.
Το να γεννήσ̑' εσένα μάνα σ', ας γένν'σε ητουν ένα οφίρ'
(Παρά να γένναγε εσένα η μάνα σου, ας είχε γεννήσει καλύτερα ένα φίδι
)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Καμό 'ς ήρτις τσ̑αι σύ!
(Τουλάχιστον ας ερχόσουν κι εσύ!
)
Φάρασ.
-Αναστασ.
|| Ασμ.
Ας άφηνες για 'να τυφλό, για 'να κουτσό, για 'να μονογενάτο
ας πήγαινε ση μάνα μας κρύα κρύα χαπάρια (Aς άφηνες ζωντανό ή έναν τυφλό ή έναν κουτσό ή έναν κουλοχέρηνα πήγαινε στην μάνα μας τα κακά νέα) Τελμ. -Αινατζ.
ας πήγαινε ση μάνα μας κρύα κρύα χαπάρια (Aς άφηνες ζωντανό ή έναν τυφλό ή έναν κουτσό ή έναν κουλοχέρηνα πήγαινε στην μάνα μας τα κακά νέα) Τελμ. -Αινατζ.
5. Συγκατάθεση ή αδιαφορία
Γούρδ., Μισθ., Τελμ.
:
Ας άγει
(Ας πάει)
Γούρδ.
-Καράμπ.
Εμπέ, ό,τι κρεύ' αζ ποίκ', τι αμή; να ου τσαβουρδίσουμ';
(Αμάν, ό,τι θέλει ας κάνει, τι λοιπόν; να τον σταματήσουμε;)
Μισθ.
-ΑΠΥ-ΕΝΔ
Ό,τσ̑ι κι έν', ας έν'
(Ό,τι κι αν είναι, ας είναι)
Τελμ.
-Dawk.
β.
Είτε
Αξ.
:
Ας έν' πράμα, ας έν' ιντσάνος
(Είτε είναι πράμα είτε είναι άνθρωπος
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
Ας έν' μέγα, ας έν' μικρό
(Είτε είναι μεγάλο, είτε είναι μικρό
)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.
6. Απορία
Αξ., Αραβαν.
:
Ας το φάγω μ'; Μη το φάγω μ';
(Να το φάω; Να μην το φάω;)
Αραβαν.
-Dawk.
Tσ̑ι ας π'κούμ';
(Τι να κάνουμε;)
Αραβαν.
-Κεσ.
Εγιά περνάν' ένα καλό χεκίμης· ας το βρεησ̑τούμ' μι;
(Εδώ περνάει ένας καλός γιατρός· να τον φωνάξουμε;)
Αξ.
-Μαυρ.-Κεσ.