θέλω (ρ.) θέλω [ˈθelo] Ανακ., Αφσάρ., Ποτάμ., Σινασσ., Τελμ., Φάρασ., Φερτάκ., Φλογ.

Ανακού, Αφσάρι, Ποτάμια, Σινασσός, Τελμησσός, Φάρασα, Φερτάκαινα, Φλογητά

θέλου [ˈθelu] Μαλακ., Μισθ.

Μαλακοπή, Μισθί

θέγω [ˈθeɣo] Φάρασ.

Φάρασα

θέω [ˈθeo] Φάρασ.

Φάρασα

χέλω [ˈçelo] Αραβαν.

Αραβανί

χ̇έλω [ˈxelo] Αξ.

Αξός

σέλου [ˈselu] Σίλ.

Σίλλη

Παρατατ. ήθελα [ˈiθela] Ποτάμ., Σινασσ., Τελμ., Φάρασ.

Ποτάμια, Σινασσός, Τελμησσός, Φάρασα

ήσελα [ˈisela] Σίλ.

Σίλλη

ήσελνα [ˈiselna] Σίλ.

Σίλλη

ήσιλνα [ˈisilna] Σίλ.

Σίλλη

θέλισκα [ˈθeliska] Ποτάμ., Σίλατ.

Ποτάμια, Σίλατα

θέλισ̑κα [ˈθeliʃka] Ανακ., Μισθ.

Ανακού, Μισθί

θέλιξα [ˈθeliksa] Σίλατ.

Σίλατα

τέλισ̑κα [ˈteliʃka] Αξ.

Αξός

σέλισκα [ˈseliska] Σίλ.

Σίλλη

θέλκα [ˈθelka] Αφσάρ., Τσουχούρ., Φάρασ.

Αφσάρι, Τσουχούρι, Φάρασα

ησιλ̑ίσκα [isiˈʎiska] Σίλ.

Σίλλη

ησιλν̑ίσκα [isilˈɲiska] Σίλ.

Σίλλη

σελ̑ινόσκα [seʎiˈnoska] Σίλ.

Σίλλη

σελινόσκα [seliˈnoska] Σίλ.

Σίλλη

σελινόdζισκα [seliˈnodziska] Σίλ.

Σίλλη

γ' Εν. θέλκ͑ιν [ˈθelkʰin] Αφσάρ., Τσουχούρ.

Αφσάρι, Τσουχούρι

'έκ͑ιν [ˈekʰin] Τσουχούρ.

Τσουχούρι

Αόρ. θέλεσα [ˈθelesa] Σινασσ.

Σινασσός

σέλησα [ˈselisa] Σίλ.

Σίλλη

Αρχ. ρ. θέλω. Οι σημ. 3 και 4 μεσν. (βλ. CGMG: 1788). Για την τροπή [θ] > [s] στην Σίλλη βλ. Κωστάκης (1968: 41).

1. Θέλω, επιθυμώ κάτι ό.π.τ.

ό.π.τ.

: Ότσ̑ι καdάρ λίρες και αν θέλεις, 'α σε δέκουμ' (Όσες λίρες κι αν θέλεις, θα σου δώσουμε) Τελμ.

Τελμησσός

-Dawk.

Dawkins 1916

Έπαρ' ιτό τα ορνίθ', σα θέλ'ς (Πάρε αυτό το πουλί, αν θέλεις) Μαλακ.

Μαλακοπή

-Dawk.

Dawkins 1916

Όποιος θέλει 'ς έρτει να πάρει το μπαϊράκ͑ι̂ (Όποιος θέλει ας έρθει να πάρει το λάβαρο της εκκλησίας) Φάρασ.

Φάρασα

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Εγώ δεν θέλω να με μουλλώνεις σέσ' (Εγώ δεν θέλω να μου κρύβεις την φωνή σου) Ανακ.

Ανακού

-Κωστ.Α.

Κωστάκης 1963

Τζ̑ο θέλομε να κρεμαστούνε οι γοντζήδες μας (Δεν θέλουμε να κρεμαστούνε οι γείτονές μας) Φάρασ.

Φάρασα

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

'φότες να θέλεις, να νάρτεις εδώ σήμουρου (Αν θέλεις, να έρθεις εδώ σήμερα) Αφσάρ.

Αφσάρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Εγώ θέγω να ναύρουνε τον ύπνο μου (Εγώ θέλω να ερμηνεύσουν το όνειρό μου) Φάρασ.

Φάρασα

-Dawk.

Dawkins 1916

Σέλεις κοντά σ' ένα κανείνα; (Θέλεις μαζί σου κάποιον;) Σίλ.

Σίλλη

-Κωστ.Σ.

Κωστάκης 1968

'γώ σέλου να ριώ μέγα μου τ' παιρί (Εγώ θέλω να δω το μεγάλο μου παιδί) Σίλ.

Σίλλη

-Dawk.

Dawkins 1916

Ο Θεός αν ήθελεν, ο Χριστός 'εν τα τράβανεν τα (Ο Θεός αν ήθελε, ο Χριστός δεν θα τα υπέφερε (όσα υπέφερε)) Ποτάμ.

Ποτάμια

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Βασιλιάς τσ̑ην ήσελε τσ̑ην Ελένη να τσ̑ην πάρει (Ο βασιλιάς την ήθελε την Ελένη να την πάρει γυναίκα του) Σίλ.

Σίλλη

-Κωστ.Σ.

Κωστάκης 1968

Τ' αγόρια θέλισκαν πολύ, όχι κορίτσ̑α (Αγόρια ήθελαν να κάνουν πολύ, όχι κορίτσια) Ποτάμ.

Ποτάμια

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Ησιλν̑ίσκι 'σαυρινή μέρα να πάγει 'ς τουν γκάμbου (κέφτηκε την επαύριο να ξενιτευετεί) Σίλ.

Σίλλη

-Dawk.

Dawkins 1916

Θεγός αν θέλισ̑κεν, ασ' σον τόπο τ' τ͑έρ' δε σάλευεν (Αν δεν ήθελε ο Θεός, από την θέση του λιθάρι δεν κουνιόταν) Ανακ.

Ανακού

-Κωστ.Α.

Κωστάκης 1963

Το βασιλόπουλο, άμα έμαθεν τι είπεν ο δεβρέσης, θέλεσεν να πάγει μοναχό τ' (Το βασιλόπουλο, μόλις έμαθε τι είπε ο δερβίσης, θέλησε να πάει μοναχό του) Σινασσ.

Σινασσός

-Αρχέλ.

Αρχέλαος 1899

Όποιους κόσμους σελήσει ας πάει να ντελαστεί Νάπλιο (Όποιος κόσμος θελήσει ας πάει να τριγυρίσει στο Ναύπλιο) Σίλ.

Σίλλη

-Κωστ.Σ.

Κωστάκης 1968

|| Ασμ. Τ'άλλα παιδιά δεν θέλεσαν κι ο Κωνσταντής μόν' θέλει (Τ' άλλα παιδιά δεν θέλησαν και μόνο ο Κωνσταντής θέλει) Σινασσ.

Σινασσός

-Αρχέλ.

Αρχέλαος 1899

Ανάθεμά σε ξενιτειά και σέν' και τα καλά σου.
Ούτε τα πάθη σ' ήθελα ούτε τα διάφορά σου (Ανάθεμά σε ξενιτειά μαζί με τα καλά σου
Ούτε τα βασανά σου ήθελα ούτε τα κέρδη σου) Σινασσ.

Σινασσός

-Αρχέλ.

Αρχέλαος 1899

Συνών. αρζουλαντίζω, γυρεύω, ιστεντίζω, ντιλεντίζω, χαβασλαντίζω

β. Συμπαθώ Σίλατ.

Σίλατα

: Ετό ναίκα ετό το κορίτσ̑' δεν ντο θέλιξεν (Αυτή η γυναίκα δεν το ήθελε αυτό το κορίτσι ) Σίλατ.

Σίλατα

-Dawk.

Dawkins 1916

γ. Ελπίζω Φάρασ.

Φάρασα

: Θέγω 'ς το Θεό (Ελπίζω στον Θεό ) Φάρασ.

Φάρασα

-Ανδρ.

Ανδριώτης 1948

δ. Με προσωπική σύνταξη ή απρόσωπη με γ' εν. ή πληθ., χρειάζεται, απαιτείται Αφσάρ., Μισθ., Σίλ., Σινασσ., Τελμ., Τσουχούρ., Φάρασ.

Αφσάρι, Μισθί, Σίλλη, Σινασσός, Τελμησσός, Τσουχούρι, Φάρασα

: Θέλει ένα ψυχή και να σταθεί το τ͑εμέλι (Χρειαζέται να θυσιαστεί μιά ανθρώπινη ζωή για να σταθεί το θεμέλιο ) Τελμ.

Τελμησσός

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Ράναναν ντου μπαμbατσ̑ού 'ου φύλλου· λέει: «Θέλ' ράντισμα;" (Κοιτούσαν το φύλλο του μπαμπακιού. Λέει «Θέλει ράντισμα;» ) Μισθ.

Μισθί

-ΑΠΥ-Καρατσ.

ΑΠΥ-Καρατσ.

Θέλ' αν άβγο να γαλτζ̑έψω να φω (Χρειάζομαι ένα άλογο να καβαλικέψω να φύγω ) Φάρασ.

Φάρασα

-Λουκ.Λουκ.

Λουκόπουλος/Λουκάτος 1951

Σέλ' κόψιμα ντου ντάλι (Θέλει κόψιμο το κλαδί ) Σίλ.

Σίλλη

-ΚΜΣ-ΛΚ6

ΚΜΣ-ΛΚ6

Θέλ’κιν να ξειλίσει αν κορτσοκκού δάκρυ τσαι να γλυτώσου! (Χρειαζόταν να κυλήσει το δάκρυ ενός κοριτσιού για να γλυτώσω! ) Τσουχούρ.

Τσουχούρι

-ΑΠΥ-Bağr.

ΑΠΥ-Bağr.

'γώ τουζ 'άν’dα ποίκω· άτσοντο τ’ άβγα τουζ θέλει τα σκοτώσω; (Εγώ τι να κάνω· πώς πρέπει να σκοτώσω τόσα άλογα; ) Φάρασ.

Φάρασα

-Dawk.

Dawkins 1916

Ατό το κοτσ̑ί θέλει να παγαστεί σο μύου (Αυτό το σιτάρι πρέπει να μεταφερθεί στον μύλο ) Αφσάρ.

Αφσάρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Η ναίκα ήθελε νά 'ρτει αμέσω σον παπά ν’τα ειπεί (Η γυναίκα έπρεπε να πάει αμέσως στον παπά να το πει ) Φάρασ.

Φάρασα

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Το τσ̑αρτσ̑άφι μας σέλει να τα ιλτζ̑ίσουμι (Το σεντόνι μας θέλει τρύπωμα ) Σίλ.

Σίλλη

-ΚΜΣ-ΛΚ6

ΚΜΣ-ΛΚ6

Ατιά οι ανgουρένις θέλκαν να ’δρευτούν σήμουρου (Αυτοί οι κήποι έρπεπε να ποτιστούν σήμερα ) Αφσάρ.

Αφσάρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

τ͑α πέρτ͑σι έκ͑ιν ν’τα ’γοράσουμι (Από πέρσι ακόμα έπρεπε να το αγοράσουμε ) Τσουχούρ.

Τσουχούρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Σέλ’ να τα ικ̑αΐσουμι (Χρειάζεται, πρέπει να τα πλύνουμε ) || Ασμ. Ξέβαν τα χίλια τ' άργατα τα θέλουν χίλια χέρια (Άρχισαν οι χιλιάδες δουλειές που θέλουν χιλιάδες χέρια) Σινασσ.

Σινασσός

-Αρχέλ.

Αρχέλαος 1899

ε. Σκέφτομαι ή σκοπεύω να κάνω κάτι Σίλ.

Σίλλη

: Ησιλν̑ίσκι 'σαυρινή μέρα να πάγει 'ς τουν γκάμbου (Σκόπευε την επαύριο να ξενιτευετεί ) Σίλ.

Σίλλη

-Dawk.

Dawkins 1916

2. Περιμένω Σίλ.

Σίλλη

: Αυτά σελινόσκις τα να 'νεί; (Αυτό το περίμενες να γίνει;) Σίλ.

Σίλλη

-Κωστ.Σ.

Κωστάκης 1968

3. Σε συνδυασμό με το να δηλώνει ότι κάτι θα συμβεί στο μέλλον Σινασσ.

Σινασσός

: Θέλω να (Θα) Σινασσ.

Σινασσός

-Αρχέλ.

Αρχέλαος 1899

Συνών. έννα :1, θα, να, σε, χα

4. Απρόσ., πρέπει Αφσάρ., Σίλ., Τσουχούρ., Φάρασ.

Αφσάρι, Σίλλη, Τσουχούρι, Φάρασα

: Ατό το κοτσ̑ί θέλει να παγαστεί σο μύου (Αυτό το σιτάρι πρέπει να μεταφερθεί στον μύλο) Αφσάρ.

Αφσάρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Η ναίκα ήθελε να 'ρτει αμέσω 'ς σον παπά ν'τα ειπεί (Η γυναίκα έπρεπε να πάει αμέσως στον παπά να το πει) Φάρασ.

Φάρασα

-ΚΜΣ-Θεοδ.

ΚΜΣ-Θεοδωρίδη 2017

Το τσ̑αρτσ̑άφι μας σέλει να τα ιλτζ̑ίσουμι (Το σεντόνι μας θέλει τρύπωμα) Σίλ.

Σίλλη

-ΚΜΣ-ΛΚ6

ΚΜΣ-ΛΚ6

Ατιά οι αγγουρένις θέλκαν να 'δρευτούν σήμουρου (Αυτοί οι κήποι έρπεπε να ποτιστούν σήμερα) Αφσάρ.

Αφσάρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Τ̔α πέρτ͑σι 'έκ͑ιν ν'τα 'γοράσουμι (Από πέρσι ακόμα έπρεπε να το αγοράσουμε) Τσουχούρ.

Τσουχούρι

-Αναστασ.

Αναστασιάδης 1976

Ερ να λιψάνgινι, τζ̑ο θέλνgινι ν'dα πεi σα πεθερικά του 'γνένdα· ήτουνι αΐπι! (Αν διψούσε, δεν έπρεπε να πιεί μπροστά στα πεθερικά της· ήταν ντροπή!) Τσουχούρ.

Τσουχούρι

-ΑΠΥ-Bağr.

ΑΠΥ-Bağr.

Συνών. έννα :2, να

β. Με περαιτέρω γραμματικοποίηση Σίλ.

Σίλλη

: Σέλ' να τα ικ̑αΐσουμι (Χρειάζεται, πρέπει να τα πλύνουμε ) Σίλ.

Σίλλη

-Κωστ.Σ.

Κωστάκης 1968

5. Απρόσ., στον παρατατ., για δήλωση μη πραγματικού-δυνητικού Σινασσ.

Σινασσός

: Βιρ βιρ βιρ πήραν το κεφάλι μ' κι ήθελεν στ' αληθινά να βγει η ψή μ' (Μπούρου μπούρου μου πήραν το κεφάλι και παραλίγο θα μου έβγαινε στα αλήθεια η ψυχή) Σινασσ.

Σινασσός

-Λεύκωμα

Νέα Σινασός 1924

θεμέλι ( ουσ. ουδ. ) θεμέλι [θeˈmeli] Σινασσ., Τελμ. τ͑εμέλι [tʰeˈmeli] Σίλ., Τελμ., Φάρασ. τ͑εμέλ' [tʰeˈmel] Ανακ., Αξ., Γούρδ., Μισθ., Τελμ., Τσαρικ., Φλογ. νταμάλ' [daˈmal] Μισθ. ...