αν (I)
(σύνδ.)
αν
[an]
Καππ.
α
Αξ., Σίλ.
αμ
[am]
Αξ., Αραβαν., Ουλαγ., Τελμ.
Από τον αρχ. σύνδ. ἄν. Ως υποθετ. σύνδ. δεν απαντά ποτέ στα ιδ. Φαράσων (Αναστασιάδης (1976: 237). Ο τύπ. α ήδη μεσν. Η φρ. γιατσ̑ί μ' αμ πεις/ατί μ' ομ πεις μεταφρ. δάν. από το τουρκ. niçin mi dersen 'αν ρωτήσεις γιατί' (κατά λέξη 'γιατί μήπως είπες’).
β.
Το πραγματικό
ό.π.τ.
:
Aν κρεύεις, έλα 'ντάμα μας
(Αν θέλεις, έλα μαζί μας
)
Μισθ.
-Κοτσαν.
Αμ μπας, άμε
(Αν θες να πας, πήγαινε
)
Αξ.
-Dawk.
|| Παροιμ.
Αν έχεις καλά φσ̑άχα, το ζενgιν-νίκ' τ̒ι το κρεύεις; Κι α ντεν έχεις, πάλ' τ̒ι το κρεύεις;
(Αν έχεις καλά παιδιά, τον πλούτο τι τον γυρεύεις; Κι αν δεν έχεις, πάλι τι τον γυρεύεις;
˙
αν έχεις καλά παιδιά, τι τα θέλεις τα πλούτη; Κι αν πάλι δεν έχεις, τι τα θέλεις;)
-Μαυρ.-Κεσ.
Κουφήν καπάνα κι αν χτυπάς, τζανόν κι αν ορμηνεύεις, και μεθυσμένον αν κερνάς, όλα χαμένα τά 'χεις
(Κουφή καμπάνα κι αν χτυπάς, τρελό κι αν συμβουλεύεις, και μεθυσμένον αν κερνάς, όλα χαμένα τά 'χεις
˙
οι συμβουλές προς ανόητους είναι μάταιες)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
|| Ασμ.
Αδέλφ' αν ήρτες για καλό, τα καλά μ' ας φορέσω,
κι αν πάλι ήρτες για κακό, ούλα μ' μαύρ' ας φορέσω (Αδέλφι, αν ήρθες για καλό, ας φορέσω τα καλά μου,
κι αν πάλι ήρθες για κακό, ας φορέσω όλο μαύρα) Σινασσ. -Αρχέλ.
κι αν πάλι ήρτες για κακό, ούλα μ' μαύρ' ας φορέσω (Αδέλφι, αν ήρθες για καλό, ας φορέσω τα καλά μου,
κι αν πάλι ήρθες για κακό, ας φορέσω όλο μαύρα) Σινασσ. -Αρχέλ.
γ.
Την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
:
Αν είχαμε βόγια, ζέγιξαμ' βόγια· αν είχαμε ένα βόι, ζέγιξαμ' ένα χτήνους, σ̑άνισκαμ' ντα ζευγάρ'
(Αν είχαμε βόδια, ζεύαμε βόδια· αν είχαμε ένα βόδι, ζεύαμε (και) μιά αγελάδα, (τα) κάναμε ζευγάρι
)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Ντα νυφάις αν λάλειναν σου πεερό τ’νι γαρτσ̑ού, τρώισκαν ξύλου
(Οι νύφες αν μιλούσαν μπροστά στον πεθερό τους, έτρωγαν ξύλο
)
Μισθ.
-Φατ.
Πότε και πότε αμ ψ̑ήνισκαν καλό φαγί, σαλντείναν ντο σο τσ̑εσ̑μέ να φέρ' ένα στράτα λερό, αν ήτουν μέρα
(Πότε πότε, αν έψηναν καλό φαγητό, το έστελναν στην βρύση να φέρει έναν δρόμο νερό, αν ήταν μέρα
)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Νύφ' αν κε κλαίισ̑κεν, σε καλό δεν το είχαμ'
(Αν η νύφη δεν έκλαιγε, δεν το είχαμε σε καλό
)
Ανακ.
-Κωστ.Α.
δ.
Το προσδοκώμενο
:
Ντεκά αμ πας, έναι έρυο κότσ̑ια
(Αν πας αποδώ, θα δεις δύο κριάρια
)
Ουλαγ.
-Dawk.
Αν με δέκεις το νύφ', να σε δέκω το νταμρά
(Αν μου δώσεις την νύφη, θα σου δώσω τον ταμπουρά
)
Φερτάκ.
-ΚΜΣ-Θεοδ.
Ον έρτης, να χιωρήης
(Εάν έρθεις, θα δεις
)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Αν έρτου 'ντεετσού, να τσακώσου δα π'ταάρια σ'
(Άμα έρθω εκεί, θα σου σπάσω τα πόδια
)
Μισθ.
-ΑΠΥ-Καρατσ.
Αν έρτουν το σον το εσέρ', ντεν ντ' ἀφήνουν
(Αν καταλάβουν την παρουσία σου, δεν θα σε αφήσουν, ενν. ζωντανό
)
Τελμ.
-Dawk.
ε.
Το απραγματοποίητο στο παρόν
:
Ετό το φσ̑αχ' αν γκι ξευρίσ̑κεν το πουλί, δεν qόνdανεν σο κιφάλι τ'
(Αυτό το αγόρι αν δεν το ήξερε το πουλί, δεν θα κούρνιαζε στο κεφάλι του
)
Φλογ.
-Dawk.
|| Παροιμ.
Ο Θεός αν ήκουε τις φαρακλίκες ήθελαν ψοφήσουν όλα τα γαϊδούρια
(Ο Θεός αν άκουγε τις κίσσες θα ψόφαγαν όλα τα γαϊδούρια
˙
το ίδιο)
Σινασσ.
-Αρχέλ.
ζ.
Το απραγματοποίητο στο παρελθόν
Αραβαν., Τελμ., Φλογ.
:
Αν είχαμε γκαι λίγο γονιά, τέλειωσάμ' ντο
(Αν είχαμε και λίγο φαγητό, θα το είχαμε τελειώσει, ενν. με όσα μας άφησε παραγγελιά ο νεκρός πατέρας μας πριν πεθάνει)
)
Τελμ.
-Dawk.
Αν το έπ'κες άρωπο ήτουν, να το εύρουμ' ένα νύφ' 'τουν
(Αν το είχες γεννήσει άνθρωπο (ενν. και όχι καμήλα), θα μπορούσαμε να του βρούμε μιά νύφη
)
Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Αν σας πιάσα, λε, να σας σκότωσα, να σας κούντησα σο κουγιού
(Αν σας έπιανα, λέει, θα σας σκότωνα, θα σας έρριχνα στο πηγάδι
)
Φλογ.
-ΙΛΝΕ 812
2. Ερωτηματικός σύνδεσμος
Φάρασ.
:
Να δούμε τζ̑' αν ντα πουλήσ' το μαχτσούμι
(Να δούμε κι αν θα το πουλήσει το μωρό)
Φάρασ.
-Dawk.
Συνών.
έγερ
3. Χρονικός σύνδεσμος
Γούρδ., Τελμ.
:
Αν με ντικίεις, σο σπίσ̑' κουνdά να βαήκεις έν' ασλάνης και καπλάνης
(Όταν με δώσεις για γάμο, να αφήσεις κοντά στο σπίτι ένα λιοντάρι και έναν πάνθηρα)
Γούρδ.
-Dawk.
Αμ μπέμ' εκεί, γιαβάσ̑α γιαβάσ̑α, έπαρ' ένα κ̒̒αϊγιά
(Όταν μπεις εκεί, σιγά σιγά, πάρε μιά πέτρα)
Τελμ.
-Dawk.
Συνών.
αφώσκαι, σαμού, όταν :1, όταν :2, τζας :1
4. Σε συνεκφ. με αόρ. αντων. και τον συνδ. και, εισάγει παραχωρητ. προτάσεις
Αραβαν., Τελμ.
:
Ό,τσ̑ι κ͑αdάρ λίρες και αν θέλεις, 'α σε δέκουμ'
(Όσες λίρες κι αν θέλεις, θα σου δώσουμε)
Τελμ.
-Dawk.
|| Παροιμ.
Χώρα ό,τσ̑ι κι αμ πουν, ας πουν. Εσ̑ύ τ' όργο ζ' ντράνα
(Οι ξένοι ό,τι κι αν πουν, ας πουν. Εσύ την δουλειά σου κοίτα˙ ό,τι κι αν λένε οι ξένοι άνθρωποι, εσύ να κοιτάς την δουλειά σου)
-Φωστ.-Κεσ.
Συνών.
και, όστις ό,τι, Πβ.
κιαν, Συνών.
τις
5. Ως φρ. με τον συνδ. γιατί και το ρ. λέγω, αιτιολ. σύνδ.
Αραβαν., Ουλαγ.
:
|| Φρ.
Γιατσ̑ί μ' αμ πεις
(Γιατί μήπως αν πεις˙ αιτιολογικός σύνδεσμος)
Ουλαγ., Αραβαν.
σ̑ήμερ' ντεν ήρταμ', γιατσ̑ί μ' αμ πεις βρέχνισ̑κε
Ουλαγ., Αραβαν.
-Φωστ.-Κεσ.
Απ' εκού γκοβαλάτ'σ̑αν ντo, ατί μ' ομ πεις καλό κανείς ντεν 'τον
(Από 'κεί τον έδιωξαν, επειδή δεν ήταν καλός άνθρωπος)
Ουλαγ.
-Κεσ.
Συνών.
αματί, από, γιατί, επειδή, τσούνκι